Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Blaðsíða 53

Bókmenntir gegn gulri pressu
Heinrich Böll
Ádeila Bölls er ofin úr mörgum þáttum og birtist að nokkru leyti í frásagn-
araðferðinni sjálfri. Sögumaður kallar frásögn sína „skýrslu" og stíll hans minnir
á hinn smámunasama og nákvæma embættismann svo stundum mætti halda að
þar væri Akakí Akakívits úr Frakka Gógols lifandi kominn. Hann segist vinna
söguna upp úr heimildum, og í henni eru langar tilvitnanir í lögregluyfir-
heyrslur, auk greina Blaðsins með skáletri; einstaka sinnum er eins og höfundur
sjálfur blandi sér í söguna með nöturlegum athugasemdum og háðslegum
hugleiðingum. Það er ekki fráleitt að tala um þrjú mismunandi tungumál í
bókinni: I fýrsta lagi stofnanamálið sem einkennir meginhluta frásagnarinnar.
Það er smásmugulegt og lögfræðilegt og í beinni mótsögn við átök söguefnisins
milli ástar og ofbeldis. Þetta skriffinnskumál nýtur sín einkum í lögreglu-
skýrslunum og orkar með afbrigðum lífsfirrt á lesandann. Allt öðru vísi er hið
eðlilega, sanna mál sem Katrín talar. Hún eins og finnur sannleiksgildi orðanna
á sér, enda stendur hún hvað eftir annað í stappi við lögregluna vegna þeirra
orða sem henni eru lögð i munn í skýrslunum (s. s. þegar hún neitar að fallast á
að vinir hennar hafi verið „almennilegir" við hana, því þeir voru „góðir“ s.
39—40). Mál Katrínar er lifandi og mannlegt og órafjarri þriðja stiginu, því
tungumáli sem birtist í greinum Blaðsins. Böll tekst mætavel að ná þeim ýkjum
í notkun lýsingarorða og æsingnum í setningaskipaninni sem einkennir
Bild.
171