Tímarit Máls og menningar - 01.11.1983, Side 30

Tímarit Mdls og menningar
mál er af þessum ástæðum afturhaldssamt, í tímans rás verður það tyrfið og
jafnvel óskiljanlegt. Þetta mál sem hættir svo til að storkna verður þýðand-
inn að þýða hverju sinni á lifandi mál. Þýðandi hins forna spænska texta
verður að gera andlegan samning við frumtunguna og þá nýju. Líkt og í
hverri sambúð verða báðir aðilar að láta undan. Hinir ósveigjanlegu kunna
að segja um niðurstöðuna: Þetta er engin þýðing. Ellegar: Engin leið er að
þýða verk eins og Don Kíkóta sem er svo samrunnið spænskri þjóðarsál.
Þýðandinn er á öðru máli, og í trú sinni færir hann menningarlíkamann úr
einum búningi í annan og vonar að sálin, innihaldið skaddist sem minnst í
flutningunum. Það að þýða er trú á friðsamlega sambúð.
Bækur eru þýddar af mismunandi hvötum. Sumir þýða þær af því að
útgefandi fer fram á það. Aðrir þýða bók vegna þess að hún er metsölubók.
Sumir þýða af hugsjón.
Miklu máli skiptir að vandað sé til vals á bókum sem valdar eru til
þýðingar. Nálægð útlendingsins er holl hverri þjóð. Utlendingum fylgir
hreyfing. Það sama gildir um erlendar bækur.
Eg hef aldrei þýtt bók að ósk annarra, heldur vegna stefnu minnar hvað
þýðingar varðar. Stefnan er sú að þýða aldrei aðrar bækur en þær sem hafa
haft margháttað gildi fyrir þjóðina sem ól þær af sér. Þjóðir fæða ritverk,
höfundar ritverka eru aðeins milligöngumenn eða ljósmæður. En auðvitað
eru til ritverk sem fæðast í trássi við vilja þjóðanna. Fæðing þeirra er
einvörðungu háð vilja einstaklingsins, vilja hins einmana manns sem hefur
svarist í fóstbræðralag við sjálfan sig, samvisku sína og siðferðiskennd.
Oft er haft á orði að listamenn fái listamannastyrk af almannafé, og hann
er jafnan talinn of hár. Mín skoðun er sú að listamenn veiti þjóð sinni meiri
„listamannastyrk“ en þann sem þeir þiggja úr höndum fjárveitingavaldsins.
Hinn raunverulegi listamannastyrkur er sá sem listamenn veita þjóð sinni
með verkum sínum, því ef þau eru einhvers virði styrkist þjóðin við að
eignast þau. Svo er líka að þótt listamaður hljóti styrk nýtur hann hans
aðeins meðan hann lifir en þjóðin nýtur styrks listaverksins meðan hún
hrærist andlega, og við skulum vona að líf þjóða sé lengra en líf lista-
mannsins.
Þýðingar mínar eru unnar í þessum anda. Eg veit reyndar að í kjarna
sínum er hver athöfn hrein og sjálfhverf og í henni er engin hvorki sérstök
merking né tilgangur. En óðar tekur athöfnin að sér hlutverk þýðingarinnar
og öðlast tilgang, vitsmuni.
Skáldverk er eins og allir vita tilraun höfundar til að endurheimta
mannlífið, hrifsa það úr klóm tímans sem líður viðstöðulaust og stansar
aldrei. Þetta á einkum við um skáldsöguna, hún er frelsun frá dauða, hún
hvíslar að lesandanum liðinni tíð, er tengiliður.
500