Tímarit Máls og menningar - 01.11.1983, Blaðsíða 73

Að gefa í boðhxtti
fórnfúsu; skírskotun hinna táknrænu atburða ætti ekki að fara milli mála.
Aðrar sögur eru opnari og margræðari, bjóða upp á fleiri túlkunarmögu-
leika13, eins og „Þegar skrúfað var frá krananum í ógáti“ (í Veizlu undir
grjótvegg). Leigjandinn fer bil beggja í þessu tilliti, ýmislegt liggur þar í
augum uppi, en sagan fer fjarri því að vera einhliða allegóría eða lykilsaga
sem „gengur upp“ í hverju atriði. Kemur það til af því að Svövu tekst að
vinda helsta hugðarefni sitt, stöðu kvenna í sambúð og samfélagi, á listræn-
an og öflugan hátt saman við annað stórt samfélagslegt efni, ástand lítillar
þjóðar undir erlendu fjármála- og heroki, án þess að brot komi í söguna
milli þessara tveggja viðfangsefna.14
Titilsaga nýju bókarinnar byggir framan af á mjög augljósu tákni; brúður-
in tekur hjúskaparheitið bókstaflega, heggur af sér höndina og færir brúð-
gumanum. Konur verða að laga sig að heimi karla og fórna til þess hluta af
sjálfum sér. Þess má þó ekki sjá stað á yfirborðinu, enda eru presturinn og
brúðguminn miður sín að sjá stúfinn. „Stúfurinn? sagði brúðurin undrandi
því hvernig var hægt að gefa hönd án þess fylgdi stúfur?“ (14)
Seinni hluti sögunnar er hins vegar dæmi um miklu flóknari og marg-
ræðari táknanotkun, en þar segir frá heimsókninni til gervilimasmiðsins.
Get ég ekki ætlað mér þá dul að túlka í stuttu máli eins auðugan texta og þar
er að finna, en í honum eru jafnt þjóðfélagslegar sem kynferðislegar
skírskotanir sem ekki verða þó innbyrðis aðskildar. Segir þar frá „lausn“
vandans, hvernig gervihönd er fullkomlega grædd á brúðina, en það verður
lesandans verk að brjóta heilann um hvers eðlis þessi gervilausn er. Og þótt
gervilimasmiðurinn sé e.t.v. persónugerving einhvers þess þjóðfélagsafls af
karlkyni sem fær kvenfólk til að sætta sig við skert líf með áferðarfallegu
yfirborði þá er enn margt á huldu um samband hans og brúðarinnar. Eftir
ágræðslu handarinnar virðist hún fyllast þörf fyrir hann. „Hún þrýsti sér að
honum, beitti líkama sínum, fann andardrátt hans fylla vit sín uns hún
yfirvann mótstöðu hans að fullu og greindi ekki lengur að anda hans og
líkama.“ (17) Hvað gerist hér? Samræði? Eða beinlínis samruni þessara
tveggja persóna? Er þetta kona að hverfa inn í líf karlmanns og glata
sjálfstæðri tilveru sinni?
Saga þessi er margbrotnasta listaverk bókarinnar, hún úir og grúir af
mikilvægum myndvísunum, m.a. Biblíuvísunum eins og lesendur eiga að
venjast úr sumum fyrri verka Svövu. Áberandi er einnig fegurðin sem býr í
listrænum lýsingunum. „Yfir enni og björtum lokkum reis brúðarkórónan
sem af gáska og örlæti sleppti ógrynni af blúndu niður á grannar axlir.“ (9)
Fegurðin samsvarar því hve fallega titillinn hljómar þegar maður í fyrstu
hugsar sögnina í lýsingarhætti þátíðar og telur að um sé að ræða eitthvað
sem fólk hefur „gefið hvort öðru“. En fegurðin er hættuleg, blindandi, eins
543