Tímarit Máls og menningar - 01.11.1983, Blaðsíða 25

Um þýðingar
því sem mannfjöldinn vex og múgurinn og múghugsunin, grípa menn æ
tíðar til sérvisku sinnar og duttlunga og kynferðis til að eiga einhver örlítil
séreinkenni. Þetta er ein höfuðástæðan fyrir því hvað jafnvel fullorðið og
hámenntað fólk getur verið bernskt og barnalegt og oft í algerri andstæðu
við aldur sinn og menntun, einkum í daglegri umgengni, orðum og æði.
Bókin er alger andstæða múgsins. Hún á því undir högg að sækja frá
fjölmiðluninni, múgskemmtununum og múgsefjuninni. Og talið er að
bókin muni líka hverfa með auknu myndmáli fyrir augað sem er fljótara að
þýða en hugurinn. Það eru þó allar líkur á að ævinlega verði einhver sem
hefur þörf fyrir að dvelja einn með bók. Og svo eru tímar aldrei eilífir, þótt
við höfum tilhneigingu til að halda að sérhver tími sé síðasti tími mannkyns-
íns og endastig. Bókin er tákn þeirrar einstaklingshyggju sem sameinast
öðrum, tákn sjálfsmeðvitundarinnar, og hún er leiðsögumaður að djúpi
tilfinninganna og sálarinnar. Bókin er í senn lík einstaklingi og þjóðfélaginu.
A vegi bókarinnar eru ýmsar hindranir. Við höfum takmarkaðan aðgang
að bókum. Hinar ýmsu og ólíku tungur eru því til fyrirstöðu að við getum
notið allra bóka. Fæstir eru færir um að lesa aðra tungu en sitt móðurmál.
Þess vegna eru þýðendur bóka nauðsynlegir. Þeir veita öðrum aðgang að
bók sem er rituð á erlendu máli.
En hver er þýðandi bókar? Hver getur þýtt bækur? Hvað gerist þegar
þýtt er? Þessu er ekki auðsvarað.
Arið 1948 var enskur skáti af íslenskum ættum á skátamóti á Þingvöllum
og talaði hann bæði ensku og íslensku reiprennandi. Hann virtist vera
jafnvígur á báðar tungurnar ef hann talaði við enska skáta eða íslenska. Þess
vegna var hann fenginn til að túlka einfalt ávarp sem enskur skátaforingi hélt
uppi á palli. Unglingurinn stóð við hlið foringjans sem mælti örfá og einföld
orð um vináttu meðal þjóða sem hefði aukist á skátamótinu, og til merkis
um aukninguna kvaðst hann hafa lært eitt orð í íslensku, „Sanitas“, því það
stæði á ölflöskunum. Nú átti pilturinn að þýða orðin en allt stóð í honum
svo ógurlega að hann þrútnaði í framan, uns hann stundi flaumósa á
íslensku að hann skildi orð foringjans en gæti ekki túlkað þau. Að svo búnu
fór hann að skæla. íslenskur skátaforingi steig þá upp á pallinn, kvaðst hafa
einungis gagnfræðapróf frá Reykholti og þýddi umsvifalaust orð skáta-
foringjans og brandarann um Sanitasölið, en gaf þá skýringu að íslensk-
enski pilturinn hefði eflaust fengið sólsting af því það hafði verið heitt um
daginn.
Þannig var sú skýring sem skátaforinginn hafði á erfiðleikum túlksins eða
þess sem þýðir af einni tungu á aðra.
Argentínska skáldið Borges sagði frá því í samtali að indíánakona af
495