Tímarit Máls og menningar - 01.11.1983, Page 69

Ad gefa í boöhxtti
Hér er listilega að verki staðið, það má bókstaflega finna nautið ryðjast
gegnum sjálfa málsgreinina. Hins vegar kann einhverjum að þykja Svava
stundum fullströng í úttekt sinni á karlpeningi, t.a.m. ef dregnar eru
almennar ályktanir af þessari lýsingu um drifkraft karla sem blinda kynhvöt
er birtist í dramblæti.6 — I sögunni verður ljóst að myndin af nautinu vísar
til eiginmannsins, eins og raunar kemur fram í titlinum á fyrri gerð
sögunnar sem birtist í smásagnasafni kvenna, Draumi um veruleika, en þar
heitir hún „Kona, naut og barn“.7 Enda eignast þau hjón barn vorið eftir
heimsóknina og þar með er konunni áskapað annað klassískt hlutverk. I
huga konunnar birtist mynd af henni með nýfætt barnið, þetta er hennar
veröld og nú er maðurinn í jaðarstöðu, aðeins með annan fótinn inni.
Heildarmyndin af hjónabandinu verður því ekki vonbjört, karl og kona í
allt að því aðskildum heimum.
Svava hefur þó mildað endi sögunnar frá fyrri gerð hennar og jafnframt
leggur hún túlkunina ekki eins opinskátt í hendur lesanda. I „Kona, naut og
barn“ segir um manninn að „Hann var aðskotadýr . . . Tilgangi hans var
lokið“, en í „Tiltekt" er „svo mikið umkomuleysi yfir honum . . .“ (73) I
báðum gerðum sögunnar er hins vegar með lokaorðunum lögð áhersla á
örvæntinguna í hversdegi konunnar, því „það verður ekki létt verk að koma
lagi á þetta myndasafn.“
Módernísk kona
Hér tel ég rétt að söðla um og velta fyrir mér bókmenntalegri stöðu Svövu
með tilliti til kvenfrelsisbaráttu síðustu áratuga. Rithöfundarferill hennar er
að töluverðu leyti samofinn þeirri baráttu. Dagný Kristjánsdóttir segir í
greinargóðri B.A. ritgerð sinni um Svövu að „óhætt sé að fullyrða að
bækur hennar hafi haft mikil áhrif í þá veru að vekja konur til umhugsunar
um stöðu sína í þjóðfélaginu og lagt hinni nýju kvennahreyfingu jafnframt
bitur vopn í hendur.“s
Enginn hugsandi maður, hvorki konur né karlar, getur látið hjá líða að
byltast dálítið í því róti sem kvenfrelsisbaráttan hefur valdið. Þó svo maður
geti verið óánægður með sumar þær myndir sem þessi barátta tekur á sig,
ýmist í stjórnmálum, í bókmenntaumfjöllun eða á öðrum sviðum, verður að
viðurkenna að hún hefur komið heilbrigðu raski á hugi manna, fengið þá til
að vefengja stirðnaðar hugmyndir um sambýlishætti og þjóðfélag. Slíkt
hlýtur að vera hollt hverjum þeim sem er andsnúinn stöðnun og afturhalds-
semi, sækist eftir ferskum hugmyndum og æskir réttlátara þjóðfélags. Eg
held að verk Svövu hljóti að koma þvílíku raski á vitsmuni íhugulla lesenda.
— Hitt er svo annað mál að þegar lítur út fyrir að kvenfrelsisbarátta eða
339