Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Qupperneq 30

Tímarit Máls og menningar
ætlaði það meginmarkmið að fjalla um þýðingafrœði og verksvið hennar (en
sú fræðigrein hefur lítt verið kynnt hér á landi). Til að sýna hvernig nýta má
aðferðir og hugtök úr þýðingafræði í þýðingagagnrýni hafði ég að dæma-
safni þýðingu Halldórs Laxness á A Farewell to Arms (Vopnin kvödd) eftir
Ernest Hemingway, og reyndi að gefa sæmilega heildarmynd af þeirri
þýðingu. En þótt þýðingafræðin geti verið hagkvæm miðstöð fyrir slíka
gagnrýni er hún ekki í sjálfri sér frumskilyrði fyrir vandaðri gagnrýni
einstakra þýðinga. Þetta sýndi Helga Kress fram á í ítarlegri grein („Úr-
vinnsla orðanna“, TMM 1—2/1985) um þýðingu Ivars Eskelands á
Leigjandanum eftir Svövu Jakobsdóttur. Sú grein er hvað aðferðafræði
snertir að mestu byggð á textagreiningu almennrar bókmenntafræði, en
Helga beitir þeim aðferðum einkar vel í þýðingagreiningu (enda eru þessi
tvö fræðisvið að stórum hluta samvaxin).
Gagnrýni Helgu er óvægin: „Beinar þýðingarvillur og önnur hroðvirkni
blasa við á hverri síðu, og allt sem heitir listrænt form er horfið úr verkinu.
Eftir stendur illa skrifuð og óskýr saga sem verður á köflum óskiljanleg."
(1/1985, bls. 102) Hér er þó ekki á ferðinni sú haldlitla fullyrðinga-gagnrýni
sem íslendingar þekkja vel úr dagblöðum, heldur styður Helga þessi
stórmæli með nákvæmum samanburði textanna og rökstuddri greiningu á
þýðingunni.
Mér hefur virst að báðar þessar ritgerðir hafi vakið nokkra athygli, en
jafnframt komið við kaunin á ýmsum. Engin teljandi viðbrögð var þó að sjá
fyrr en nýverið, að Einar Kárason skrifaði ádrepu um grein Helgu
(„Ovæntir bandamenn“, TMM 3/1985) og Sigfús Daðason tók mína grein
fyrir í Skírni 1985 („Takmörk og takmarkanir þýðinga"). Langar mig að
dvelja svolítið við umfjöllun þessara rithöfunda.
Adrepa Einars
Einar víkur raunar á einum stað að minni grein, a. m. k. er mér ekki
kunnugt um að aðrir hafi nýlega skrifað um Hemingway-þýðingar Laxness:
„Má ég benda á að með einhverjum aðferðum virtist til dæmis hafa verið
sýnt frammá það í tímaritsgrein nýverið að á árunum þegar Halldór Laxness
var að þýða Hemingway hafi hann verið næsta ólæs á enska tungu, og getur
hver dregið sínar ályktanir af því.“ (269) Ósköp er þetta rislág athugasemd
og marar raunar öll í hálfu kafi. Ekki er vitnað beint til greinarinnar og af
orðalaginu að dæma mætti ætla að Einar hafi alls ekki lesið hana sjálfur.
Jafnframt gefur hann í skyn að markmiðið hafi verið að sýna fram á ólæsi
Laxness á enska tungu, og „getur hver dregið sínar ályktanir" af slíkum
málflutningi, en best er þó að draga engar ályktanir fyrr en maður hefur
lesið það sem verið er að fjalla um.
20