Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Qupperneq 35

Adrepur
nákvæmni. Sumir telja að þessi smásmygli rithöfunda tengist efasemdum
þeirra um mátt tungumálsins og að hún birtist einna fyrst hjá Flaubert; er þá
gjarnan vitnað til bréfa þar sem hann stynur yfir því að hafa nú ekki skrifað
nema fimm setningar þann daginn. Sigfús er sjálfur skáld sem hefur einungis
birt „fá ein orð“, svo ég vitni í ljóðabókartitil hans, en hann hefur vandað
svo til þeirra að þau segja meira en mörg stóryrði annarra skálda. Það þykir
sjálfsagt að gera þá kröfu til metnaðarfullra höfunda á okkar tímum að þeir
grannskoði hvert smáatriði í texta sínum og margyfirfari hann. Jafnframt
þykir ekki ósvinna að þeir sem kanna þessa texta reyni að beita samsvarandi
íhygli.
En þótt við höfum slíkar væntingar um nútíma-texta, þá mætti ætla að
þær gildi ekki um þýðingar þeirra, ef við föllumst á fullyrðingar Einars og
Sigfúsar. Það skyldi þó aldrei vera að í þessu áliti rithöfundanna eimi eftir af
gömlum fordómum gagnvart þýðingum? Enn í dag eru ýmsir sem alls ekki
viðurkenna þýðingar sem rithöfunda-starf og telja þær síðri og ómerkilegri
en „frumsköpun" verka, og að því sé „út í hött“ að fjargviðrast yfir
„léttvægum“ afglöpum í þeim.
Nákvíemni, frelsi og aðferð
Þegar ég hef rætt um nákvæmni og vandvirkni í máli mínu hef ég að sönnu
látið stjórnast af ríkjandi nútíma-skilningi á hvað „þýðing" sé, nefnilega
starfi sem seilist eftir gaumgæfinni yfirfærslu texta á annað mál, og sem
ennfremur má staðfesta með samanburði textanna. Slík nákvæmni hefur
ekki endilega orðrétta þýðingu í för með sér, því þýðandinn býr við frelsi til
að laga textann að sinni tungu. En auðvitað má nota „þýðingu“ sem miklu
breiðara hugtak. Islenskir miðaldaþýðendur tóku sér t. a. m. mun meira
„frelsi“ en gengur og gerist nú á tímum.9 I þýðingagagnrýni verður því að
meta aðferðina sem beitt er hverju sinni. Þannig get ég leyft mér að fara
gagnrýnum orðum um þá frjálslegu meðferð Tómasar Guðmundssonar á
Nóa Nóa sem hann greinir frá í formála sínum, en ætlaði ég að kanna þessa
þýðingu nánar yrði ég að einhverju leyti að gangast inn á forsendur
þýðandans og leitast við að skoða þýðinguna einnig frá sjónarhóli aðferðar
hans. A hinn bóginn verður að athuga hvort þýðandi sé sjálfum sér
samkvtemur í aðferð sinni. Reynsla mín tjáir mér að þarna sé að finna
algengan megingalla á þýðingum: þýðandinn hefur ekki ástundað skipuleg
vinnubrögð og því hefur hvers kyns ósamræmi hlaupið í textann. Eins og ég
benti á í ritgerð minni, er þetta helsti gallinn á þýðingu Laxness á Vopnin
kvödd; hann liggur í „því skipulagsleysi sem einkennir þýðinguna í heild.“
(60)
25