Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Qupperneq 6

Tímarit Máls og menningar
Menn stórrekstrarins eru andsnúnir öllu sem smátt er í sniðum. Þeir líta
á mál minnihlutahópa sem „aukamállýskur í útjaðri heimsmenningarinnar,
forvitnilegar leifar sem stela sér plássi . . . og tefja eðlilega þróun alþjóð-
legra umræðna“.
I stuttu máli: hvaða gagn er að litlu tungumáli?
Svar: Það þarf ekki að gera neitt gagn! Það er nóg að það sé til! Það er
kraftaverk í sjálfu sér! Það á rétt til lífsins af þeirri einföldu ástæðu að það
er til, það er það sjálft, í stöðugri breytingu — með sérhverju barni sem
gerir sér það tamt á tungu. Og með sérhverju skáldi sem leiðir lögmál þess í
ljós með því að brjóta það: „mölva bók-stafina“, eins og Gunnar Ekelöf
sagði.
I augum okkar Skandinava er Island að sjálfsögðu hin mikla móðir — í
mállegum skilningi. Þið varðveitið alla sögu ykkar í daglegu máli, hnyttni
og þjáningar forfeðranna! Minjar sjálfrar jarðarinnar. Sækið myndhverfing-
ar í hveri, hraun og ís! Allt það sem ekki er hægt að tjá beinum orðum, en
sem birtist í hrynjandi og stuðlum! Oll þau leyndu mál sem móðurtungan
getur tjáð en þó varðveitt.
Miklir þýðendur gera mannkyninu ómetanlegt gagn. En þeir sannreyna
alltaf að sérhver sönn tunga hefur eitthvað það að geyma sem ekki verður
þýtt, hverfulan ilm, ljós og hljóma, fornar skrýtlur — sem láta innfæddan
lesanda hristast af hlátri og gráti — vísanir sem glata snerpu sinni við þýð-
ingu og verða að litlu öðru en leikmunum eða „folklore“ eins og það er
stundum nefnt.
Halldór Laxness sagði einhvern tíma að jafnvel bestu þýðingar á skáld-
sögum hans næðu aðeins helmingnum af þeim orðaleikjum og leyndarmál-
um sem upprunalegur texti hans hefði að geyma. Þessir helmingar hafa þó
reynst nógir til að hrífa lesendur um heim allan.
Og engu að síður: hvorki Halldór, önnur skáld íslensk né þjóðin sem
hér býr hefur gefið mál sitt eftir, hvorki flatt það út né lagað það að
heimsmarkaði. Island er víðs fjarri því að eyða tungu sinni, þvert á móti:
þjóðin eykur víddir hennar, ræktar hana. A Islandi hafa menn ekki sagt
„móðurmál okkar er því miður of fátæklegt fyrir okkur . . . við lítum á
það sem aukamállýsku í útjaðri enska málsvæðisins . . .“
Sú sjálfsvirðing að halda fast í mál sitt og þar á meðal í óþýðanleg
skúmaskot þess veitir mönnum einnig virðingu fyrir máli annarra. Aðdá-
unin á möguleikum allra tungna á rætur að rekja til þekkingar á eigin
tungu.
Við gleðjumst yfir stolti Islands! Það tendrar hug okkar og hvetur okkur
til dáða — og okkur er þökk í hug fyrir að hafa verið boðið hingað!
396