Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Blaðsíða 7

Ádrepur
Af öllum þeim viðburðum sem vikan framundan ber í skauti sínu hlakka
ég fyrir mitt leyti mest til þess að heyra Islending kveða rímu, helst um
Gunnar á Hlíðarenda eða Helgu fögru.
Arni Sigurjónsson sneri
Um þetta hefti
Um þessar mundir eru menn að minnast þess með ýmsu móti að sjötíu ár
eru liðin frá því að Bolsévíkaflokkur Leníns tók völdin í Pétursborg og
lýsti því yfir, að hafin væri uppbygging hins stéttlausa þjóðfélags, sem
útrýma myndi arðráni manns á manni. Þessu fylgdu mörg fyrirheit önn-
ur: allt skyldi verða nýtt- mannleg samskipti, framganga í starfi, listir og
bókmenntir. Með sovésku byltingunni hefst altækasta tilraun sem gerð
hefur verið til að virkja bókmenntirnar í þágu tiltekinna samfélagslegra
markmiða - og einmitt þess vegna hafa menn um sjötíu ára skeið aldrei
komist hjá því að skoða verk sovéskra rithöfunda í pólitísku samhengi
fyrst og fremst.
I þessu hefti Tímaritsins er að nokkru reynt að rekja þá sögu í tveim
löngum greinum. Þessari sögu má í sem allra stystu máli lýsa sem svo, að
hún greini frá því hvernig sósíalrealisminn varð til, hvernig það þrengdi
kosti bókmenntanna að þurfa að búa við eina opinbera stefnu sem fylgt
var harkalega eftir með valdboði - og svo frá því, hvernig smám saman er
horfið frá ýmsum helstu einkennum þess sama sósíalrealisma. Eg hef í
þessum greinum reynt að forðast upptalningar og halda nafnaromsum í
lágmarki, ekki hirt um að nefna alla þá höfunda eða verk til sögu sem
„Verða að vera með“. Greinarnar eru ekki hugsaðar sem framlag til upp-
flettirits, heldur er í þeim reynt að rekja meginstrauma. Með fylgja þýð-
ingar á nokkrum köflum úr skáldsögum, smásögum og ljóðum, allt frá
frægasta skáldi byltingaráranna, Majakovskí, til Andrei Bítovs, sem er
einn af ágætustu fulltrúum spánnýrra tíðinda í sovéskum bókmenntum.
Ekki er rétt að líta á þessar þýðingar sem tilraun til að búa til einskonar
„úrval sovéskra bókmennta“. Til þess er plássið of naumt. Miklu heldur
er reynt að láta það fara saman, að hér sjáist til nokkurra þeirra höfunda
397