Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Side 44

HÁUKUR ÁSTVALDSSON
myndaðir eru afeinstaklingum sem skilgreina sigöðrufremur útfrá hópnum og
byggja sjálfsmynd sína á því. Kemur þú ekki auga á ákveðna mótsögn milli
þeirrar pólitíkur sem miðar allt við einstaklinginn annars vegar og hins vegar
þessarar hópkenndar sem ég vísa til?
Ég held að hér séu tvö ólík atriði á ferðinni. Allir minnihlutahópar eiga til-
verurétt að því gefnu að þeir byggi tilveru sína ekki á þvingun einstakling-
anna sem mynda þá. Að mínum dómi ber að virða og standa vörð um hvers
kyns minnihlutahópa ef það er tryggt að einstaklingarnir innan þeirra njóti
fulls frelsis. Þetta verður að vera alveg á hreinu.
Gœtirðufjallað örlítið um það hvaða hlutverki hláturinn hefurgegnt í höfund-
arverki þínu?
Það hafa alltaf verið til staðar höfundar sem ekki hafa beitt hlátri eða íróníu í
skrifum sínum - til dæmis Dostojevskí - en ég tel að í cervantes-hefðinni
gegni gáskinn afar mikilvægu hlutverki. í Juan sin Tierra (Juan án
föðurlands) er mikil skopstæling, einnig í Makbara og sérstaklega í Paisajes
después de la batalla (Landslag að lokinni orrustu). I því síðastnefnda eru
kenningarnar allar í mótsögn hver við aðra og leysast þannig upp. Munurinn
á skáldskap og fræðiriti er sá að maður getur alltaf mótmælt innihaldi hins
síðar nefnda en þú getur ekki þráttað yfir því sem kemur fram í Landslagi að
lokinni orrustu vegna þess að viðhorfunum sem þar birtast er ekki síður
hafnað en að þeim sé haldið á lofti. Þetta er hinn algeri efi; að kenna lesand-
anum að efast um hvaðeina. I kaflanum um sjónvarpið í La saga de los Marx
(Sagan af Marxfólkinu) er staða höfundarins sjálfs dregin í efa, hvort hann
beinir orðum sínum til Marx eða persóna skáldsögunnar eða þess sem birtist
á sjónvarpsskjánum. Það er að segja, að staðsetja lesandann á svæði þar sem
ekkert er öruggt. Ég set þarna fram kenningar Marx, kenningar manns úr
þriðja heiminum, kenningar feminista, fulltrúa nýfrjálshyggjunnar o.s.ffv.
Hver og ein þessara kenninga hefur eitthvað fram að færa en þegar þeim er
stefnt hver gegn annarri verður allt afstætt. Þarna kemur vel í ljós tryggð mín
við Cervantes og þá margræðni sem túlkun hans á tilverunni hefur í för með
sér.
Við sem lesendurþykjumstgreina íferliþínumþrjú nokkuð afmörkuð tímabil í
afstöðu þinni til hlátursins: hið fyrsta hefst með Senas de identidad
(Sjálfsmyndarmerki) og lýkur með Makbara, þar sem hláturinn birtist sem
nokkurs konar barátta; hið næsta í verkunum sem koma á eftir Makbara, þar
sem ríkir ákveðinn þungi og kaldhæðni í kímninni; og loks í verkunumfrá og
34
www.mm.is
TMM 1999:1