Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Blaðsíða 164

RITDÓMAR
(eða kannski ætti maður heldur að segja:
þar þornar í penslinum), því hvert er hið
sanna andlit Maríu guðsmóður?
Hildur leitar þessa andlits. Hún leitar í
raun frummyndar, þeirrar myndar sem
liggur að baki allra birtingamyndanna,
að baki allra hugmyndanna, en eins og
Plató sagði þá getum við aldrei greint
nema eftirlíkingar, skugga frummynd-
anna sem sjálfar eru í raun hvergi til
nema í huga hins þroskaða manns. En
kenningar Platós veQast ekki fyrir Hildi.
Hún hefur markmið. Hún leitar andlits
„á mörkum hins jarðneska og ójarð-
neska“ (9), andlit hinnar fæðandi konu á
þeim mörkum þegar hún verður móðir:
Það var þetta augnablik sem ég vildi
finna, þennan svip. Þegar hún hafði
glatað sakleysinu og vissi að ekkert
yrði aftur samt. Það er hans sem ég hef
leitað, svips þessa augnabliks þegar
umbreytinging varð, þegar stelpan vék
og konan steig fram, og allt gleymdist,
ekkert var til nema hún og barnið.
Keisarar, veraldir, vitranir, jafnvel
sjálfur guð henni horfinn, og hún var
ljónynja, tígur, hún var óendanlega
sterk, hún var náttúran sjálf, öflug og
grimm, og hún fylgdi lögum hennar,
hún vissi það nú. Jarðarkonan með
barn sitt í fanginu, frumstæð og sæl,
enn keimur af sakleysinu í svipnum
þar sem hún liggur örmagna eftir
nýafstaðna styrjöld, sigruð en samt
sigurvegari; móðir með nýfætt barn,
mynd varnarleysis, mynd frumkraffar,
augnablik í eðli sínu fúllkomlega heið-
ið, en stendur kannski næst guði. Ég
meina, ef hann er þá til. (89)
Þegar Páll, unnusti Hildar, gloprar því út
úr sér á viðkvæmri stundu að hann hafi
þekkt stúlku, Unu, sem kynni að bera
þetta andlit sem Hildur leitar að, hefst
ferli sem lesandinn tekur þátt í með
Hildi: leitin að Unu, leitin að andlitinu,
sem í rás frásagnarinnar víkkar út og verð-
ur ekki síður leit Hildar að sjálfri sér, leit
hennar að sínu rétta andliti. Við höfum
því hér sögu sem snýst kannski öðru
fremur um sjálfsleit aðalpersónunnar,
eða réttara sagt, aðalpersónanna, því það
er ekki einungis listakonan Hildur sem er
vitundarmiðja þessarar skáldsögu, það er
ekki síður unnustinn, Páll, uppgjafa rit-
höfundur, sem leitar síns andlits, enda
færist sjónarhorn frásagnarinnar stöðugt
á milli þeirra tveggja og sagan verður því
frásögn af leit tveggja einstaklinga að
sjálfsmynd. Eins og oft áður í sögum
Fríðu Á. Sigurðardóttur höfum við hér
nokkuð ráðvilltar nútímamanneskjur
sem standa frammi fyrir þessari grund-
vallarspurningu: Hver er ég? Og leit þeirra
að sjálfsmynd liggur gegnum ferli minn-
inga, oft óþægilegra minninga sem knýja
á. Til að átta sig á nútíðinni verða þau
Hildur og Páll að skoða fortíðina, raða
saman fortíðarbrotum til að heildarsýn
fáist ogþau geti ráðið í framtíðina. (Það er
engin tilviljun að vísanir til sagnabálks
Prousts í leit að liðnum tíma eru margar í
frásögninni.)
Lesendur fyrri verka Fríðu Á. Sigurðar-
dóttur hljóta óðara að sjá hér samsvaranir
með þeim og Maríuglugganum. Þetta á
ekki síst við þær tvær skáldsögur sem
komið hafa út á undan Maríuglugganum:
Meðan nóttin líður (1990) og I luktum
heimi (1994). Þematískar samsvaranir
með þessum þremur skáldsögum eru svo
sterkar að það liggur beinast við að álykta
að höfundur hafi hugsað sér þessa
skáldsagnaþrennu sem eina heild, sem
trílógíu um merkingu fortíðarinnar fyrir
nútímann. Fríða hefur skrifað trílógíu um
tímann og minnið, þessi hálu og svikulu
hugtök sem tengjast orðunum, skáld-
skapnum á ýmsan ísmeygilegan máta.
Það má líka orða það þannig að þetta sé sá
kjarni sem leynist með öllum þessum
154
www.mm.is
TMM 1999:1