Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Page 29
Um framleiðslu tauvefsmiðjunnar á Leirá
Þegar fyrirhuguð stofnun vefsmiðjunnar á Leirá var kunngjörð á Þing-
völlum sumarið 1751, voru þeir beðnir að gefa sig fram sem hefðu áhuga
á að gerast hluthafar. Allmargir munu hafa gefið sig fram, frá ýmsum
landshlutum. Gert var ráð fyrir því að hluthafar legðu vefsmiðjunni til ull
og garn í vefnaðinn og var umfangsmikið skipulag á því fyrirkomulagi.
Magnús lögmaður mun hafa lagt sig fram um að upplýsa hluthafa hvern-
ig standa ætti að verki. Hann reiknaði út áætlaðan arð miðað við tiltekna
vefnaðargerð og skipulagði hvenær hluthafar skyldu skila sínu framlagi.77
Höfundi er ekki kunnugt um aðra heimild sem lýsir beinlínis verklagi
við framleiðsluferli í vefsmiðjunum en skýrslu sem álitið er að Magnús
lögmaður hafi samið og sent til hluthafa í Innréttingunum. Þar er meðal
annars að finna lýsingu á því hvernig ull var undirbúin í garngerð í ýmis
konar voðir, ofnar í vefsmiðjunni á Leirá. Þó að vefsmiðjunni hafi verið
stjórnað af meistara í taugerð má sjá að bæði hefur verið ofið þar tau og
klæði. Klæðið hefur þá sennilega verið sent til Danmerkur til eftirmeð-
höndlunar. Skýrsla Magnúsar var send Brynjólfi Sigurðssyni sýslumanni
og Þorsteini sýslumanni Magnússyni, sem báðir voru í stjórn hlutafélags-
ins.78 Skýrslan er meðal annars athyglisverð fyrir það hvað þar er fjallað
ítarlega um val og flokkun ullar, kembingu og mismunandi meðhöndlun
á ullinni eftir því hvaða voðargerð átti að framleiða. Sú nákvæmni sem
þar kemur fram er í samræmi við þær kröfur sem gerðar voru í fullgild-
um ullariðnaði erlendis á þeim tíma.
Í skýrslunni segir að skotrokkur sé notaður við allar „Fabriqver“ er-
lendis, bæði vegna þess hve fljótlegt er að spinna á hann og einkum
vegna þess að allt sem á að þæfa verði að vera laust spunnið og því styttra
(styttri ullarhár) sem sé í ívafinu því betra. Síðan segir: „Spunarockar
draga ómögulega so fliött, ad ei verde fyrervafed of snúdhardt.“79 Kemur
fram að betra sé þá að spinna ívafsgarnið á snældu.
Síðan segir frá því hvernig Ritter taumeistari flokkaði ullina. Í bestu
tegund klæðis voru notuð stystu ullarhárin – þelið. Löng ullarhár
voru hins vegar notuð í tautegundirnar „Rask“ og „Kalemanqve“.
Ullin var meðhöndluð á svipaðan hátt fyrir báðar þær tegundir.
Notuð voru lengstu ullarhárin, sem dregin voru fram úr langtenntum
kömbum, en undankemban, styttri hár sem sátu eftir í kömbunum,
var notuð til klæðagerðar í tegundir sem sennilega voru af grófari
gerð:
28 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS