Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Síða 99

aftur eftir að 934-gjóskan féll, því að sjá má í sniðinu að henni hefur
verið raskað. Mynd sú sem fá má af sniðinu í Fagradal bendir því til jarð-
ræktariðju á tímabilinu eftir 920 og að öllum líkindum fram á þrettándu
öld, hvort sem það hefur verið óslitið eða með hléum. Þegar gjóskan frá
1341 féll hefur verið orðið nokkuð um liðið síðan ræktun á „ekrunum“
lagðist af, og ekki verða séð merki þess að hún hafi hafist aftur. Því má
ætla að þessi ræktun hafi staðið á tímabilinu 920-1250.
Niðurstöður og ályktanir
Markmið rannsóknarinnar var annars vegar að afla þekkingar á kornrækt
til forna og hins vegar að meta árangur af nýjum rannsóknaraðferðum
við fornleifarannsóknir. Reynt var að meta hversu áreiðanlegur vitnis-
burður örnefni, ritaðar heimildir og munnmæli eru um tilvist fornra akra
með því að rannsaka hvort fjórir slíkir staðir á Suður- og Vesturlandi
geyma í raun minjar um akuryrkju fyrr á öldum. Yfirborðseinkenni
hinna meintu akra voru skoðuð og grafnir í þá könnunarskurðir. Jarðlög
voru tímasett með hjálp þekktra gjóskulaga og jarðvegssýni tekin til
rannsóknar á frjókornum og örformgerð og til efnagreiningar.Yfirborðs-
einkenni akursins á Hólavöllum voru kortlögð nákvæmlega til að meta
hvort greina mætti einkenni sem geti nýst til að greina svipuð fyrirbrigði
í landslagi annars staðar. Reynt var með frjókornagreiningum að komast
að því hvað ræktað hafi verið á hverjum stað. Þá voru jarðvegssýni efna-
greind til að kanna hvort og þá hvaða áburður hefði verið borinn á akrana
og í hvaða magni og til að kanna eiginleika jarðvegsins með tilliti til
frjósemi og ræktunar. Einnig voru sýni tekin til rannsóknar á örformgerð
og uppbyggingu jarðvegs.
Eftir athugun á loftljósmyndum, niðurstöðum úr könnunarskurðum
og skoðun á vettvangi má fullyrða að ákveðin yfirborðseinkenni á öllum
hinum fjórum meintu ökrum séu mannaverk.
Á öllum rannsóknarstöðunum eru greinileg ummerki jarðrasks,
væntanlega vegna ræktunar af einhverju tagi, en ekki var með óyggjandi
hætti unnt að skera úr um hvort þar hafi verið ræktað korn. Á öllum
stöðunum, nema í Fagradal, fundust frjó af byggi, en ekki í nægu magni
til þess að hægt væri að staðhæfa að kornrækt hafi verið stunduð á sjálf-
um rannsóknarstaðnum, en líklegt er að svo hafi verið í næsta nágrenni.
Að því ber að gæta að blóm byggjurtarinnar opnast ekki og losa því ekki
frjó sín út í andrúmsloftið eða veita skordýrum aðgang að þeim.Auk þess
berast byggfrjó illa með vindi sökum stærðar, lögunar og þunga. Af þess-
98 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS