Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Side 164

ORRI VÉSTEINSSON
ÞINGVALLAKIRKJA
Þingvallakirkja sú sem nú stendur er byggð 1859 en forverar hennar eru
taldir hafa staðið á sama stað að minnsta kosti frá því á fyrri hluta 16. ald-
ar. Hún er uppi á hraunhól norðan við Þingvallabæ en kirkjugarðurinn
er hins vegar vestan við bæinn. Ýmsum hefur þótt líklegt að upphaflega
hafi kirkjan staðið í kirkjugarðinum og lengi hefur verið talið að á 11.
öld hafi kirkjurnar verið tvær. Önnur hefði verið búandakirkja, einka-
kirkja Þingvallabónda, og staðið í kirkjugarðinum en hin hefði verið
þingmannakirkja sú sem Noregskonungarnir Ólafur Haraldsson og Har-
aldur harðráði gáfu viði og klukkur til. Helst hefur verið bent á að sú
kirkja gæti hafa staðið uppi á hólnum þar sem núverandi kirkja er og að
það væri hún sem Hungurvaka segir frá að hafi fokið í óveðri 1118. Ekki
sjást nein merki um kirkjustæði í kirkjugarðinum en norðan og austan
við kirkjuna uppi á hólnum hefur verið bent á ójöfnur og þess getið til
að þær væru leifar af eldri kirkjum eða kirkjugarðsvegg.
Hér á eftir verður sagt frá fornleifarannsókn sem gerð var sumarið
1999 til að varpa ljósi á sögu Þingvallakirkju, einkum með það í huga að
sýna hversu lengi kirkja hefði staðið á hólnum norðan við bæinn. Í sam-
bandi við fornleifauppgröftinn var gerð úttekt á heimildum um Þing-
vallakirkju og skal fyrst hugað að þeim.
Heimildir um Þingvallakirkju
Samkvæmt Íslendingabók var kristni lögtekin á Alþingi árið 999 eða
1000.1 Elsta heimild um kirkju á Þingvöllum er Hungurvaka sem rituð
var á fyrsta áratug 13. aldar.2 Þar kemur fram að árið 1118 hafi kirkja sú
fokið á Þingvöllum er Haraldur harðráði (1047-1066) hafi fengið viðinn