Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 73

71
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
stöðu kennarans hefur orðið óljós á köflum.
Hargreaves (2000) bendir á að í árdaga
almennrar menntunar á Vesturlöndum börðust
kennarar einir í kennslustofum við að uppfræða
nemendur sína með örfáar kennslubækur og
aga að vopni. Auknar kröfur eru nú gerðar til
kennara. Ásamt því að sinna fræðsluskyldu
eiga þeir að kynna nemendum nýjustu tækni,
svo sem tölvur og nýjan hugbúnað, auka
sjálfstæði þeirra og beita fjölbreyttum kennslu-
aðferðum. Þessi vinnubrögð eru í mörgum
tilfellum langt frá þeim hugmyndum sem
kennararnir höfðu um starf sitt í upphafi
kennsluferils síns eða þeim hugmyndum sem
þeir höfðu um kennslu frá eigin skólagöngu.
Ef tekið er mið af skilgreiningu Ragnhildar
velur tónmenntakennari sér frekar hlutverk
tónlistarmanns en grunnskólakennara ef
honum finnst hann kunna betur til verka á
sviði tónlistar en kennslufræða. Hugsanlega
setur hann fagið í forgang og telur sig þar geta
nýtt starfshæfni sína best.
Mótun sjálfsvitundar í gegnum tónlist (e.
identities in music) fjallar um það hvernig
ungt fólk skilgreinir sig eða mótast út frá
menningarlegum og félagslegum þáttum sem
tónlistarmenn og hverjir þeir mótunarþættir
eru. Einnig er því lýst hvaða aðilar móta
einstaklinginn, hvaða áhrif þeir hafa og hver
séu hin mismunandi hlutverk eða andlit
tónlistarmannsins (Hargreaves, Miell og
MacDonald, 2002). Kanadamaðurinn Brian
Roberts (2004) bendir á mikilvægi þess að
tónlistarkennarar séu sáttir við sjálfsvitund
sína sem kennara, að hún byggist á þeirra eigin
hugmyndum.
Þegar kemur út í grunnskólann eru tón-
menntakennarar í senn grunnskólakennarar og
tónlistarmenn. Gerðar eru kröfur til þeirra sem
sérfræðinga á sviði tónlistar en einnig sem
fagfólks í kennslu. Þetta getur valdið togstreitu
eða erfiðleikum sumra kennara við að staðsetja
sig og fóta sig í starfi. Á kennarinn sem fagmaður
aðallega að sinna þeirri hlið tónlistarvitundar
sinnar sem snýr að flytjandanum eða tón-
skáldinu eða líta fyrst og fremst á sig sem
skólamann eða listgreinakennara? Ferlið er
vissulega flókið en þó geta þær stofnanir
sem koma að menntun tónmenntakennara nýtt
sér þær vísbendingar sem rannsóknir þessar
veita og gert kennaranámið markvissara með
tilliti til starfsumhverfis og fyrri mótunar
kennaranemanna.
Aðferð
Þátttakendur
Við val á þátttakendum notaði ég markmiðsúrtak
(e. purposive sampling). Samkvæmt íslenskri
málhefð er sá farsæll er vegnar vel. Hvað liggur
að baki skilgreiningu á farsæld einstaklings er
vissulega huglægt og háð sýn og áherslum þess
sem metur en einnig því sem viðkomandi leggur
til grundvallar mati sínu. Það getur því verið
erfitt að nota slíka skilgreiningu ef hún byggist
á mati eins einstaklings á öðrum. Ef álit fleiri
fer hins vegar saman má segja að það verði
nokkurs konar almenn niðurstaða eða skoðun
að viðkomandi, í þessu tilviki kennari, standi
sig vel í starfi. Viðmælendur í rannsókninni
voru því valdir úr hópi tónmenntakennara
sem samkennarar, skólastjórar, foreldrar
eða nemendur mátu sem góða kennara. Það
gátu verið mismunandi þættir sem lágu til
grundvallar matinu út frá skilgreiningu þess
sem mat enda kennararnir í þessu úrtaki ólíkir
innbyrðis og með mismunandi áherslur í starfi,
þótt fólk úr umhverfi þeirra sé sammála um að
þeir sinni starfi sínu vel. Nöfnum þátttakenda
hefur hér verið breytt.
Til viðbótar mikilli menntun og góðu
starfsgengi í grunnskóla höfðu viðmælendur
fjölbreytilega reynslu sem kennarar á mismun-
andi skólastigum, leiðbeinendur á námskeiðum
og sem kórstjórar eða tónlistarstjórar í leikhúsi
svo eitthvað sé talið. Fjórir þeirra komu að
gerð tónmenntakafla í Aðalnámskrá grunnskóla
sem gefin var úr 1999 og að minnsta kosti
einn hefur unnið að endurskoðun námskrár í
tónmennt fyrir framhaldsskóla. Um helmingur
þeirra hefur verið mjög virkur í stjórnunar- og
skipulagsstörfum fyrir tónmenntakennara og
tveir hafa gefið út námsefni í tónmennt. Af
þessu má vera ljóst að viðmælendur mínir hafa
Hlutverkavitund og starfsumhverfi farsælla tónmenntakennara