Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 32

30
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
ekki gagnageymsla, heldur lifandi stýritæki
kennarans í starfi.
Skynjunar- og verkleiðir
Þegar kennt er með beinum fyrirmælum og
hnitmiðaðri færniþjálfun er unnið eftir mörgum
skynjunar- og verkleiðum (e. multi sensory
learning channels/streams). Verkleiðirnar
eru nefndar samkvæmt leiðinni sem farin
verður þegar kennsluatriðið er kynnt fyrir
nemandanum, það er sýnt eða sagt, og
verkleiðinni sem nemandinn fer þegar hann
svarar eða vinnur að lausn þess, munnlega,
skriflega eða með öðrum hætti (Guðríður
Adda Ragnarsdóttir, 2007). Dæmi um algengar
skynjunar- og verkleiðir eru heyra og segja,
sjá og segja, sjá og skrifa og heyra og skrifa.
Öllum þessum leiðum stýrir kennarinn og þar
af leiðandi eru þær auðveldari fyrir nemandann
en t.d. að hugsa og segja og hugsa og skrifa
því að þar hefur kennarinn dregið sig í hlé og
nemandinn þarf að treysta á sjálfan sig. Því
má segja að skynjunar- og verkleiðir hvers
kennsluatriðis raðist í eins konar goggunarröð
eða borð þar sem kennsla hvers nýs atriðis
hefst á leiðunum sem kennarinn stýrir.
Einnig getur það verið breytilegt eftir skynj-
unar- og verkleið hvernig nemanda gengur
með lausn tiltekins verkefnis. Há svörunartíðni
þegar nemandi vinnur t.d. eftir sjá/segja verk-
leiðinni sýnir að hann á auðvelt með að vinna
eftir þeirri leið. Örar framfarir, úr fáum réttum
svörum í mörg á stuttum tíma, þ.e. nokkrum
mínútum, sýna hins vegar að nemandinn lærir
hratt með þeirri leið, sem gæti verið heyra/skrifa.
Hvaða skynjunar- og verkleiðir eru valdar hverju
sinni ræðst af eðli viðfangsefnisins, á hvaða
leiðir reynir þegar nýrri kunnáttu og færni er
beitt í samhengi daglegs lífs og hvaða leiðir það
eru sem nemandinn þarf að æfa meira og bæta
sig í. Síðast en ekki síst ræðst val á skynjunar-
og verkleið af því hvar í yfirferð námsefnis-
þrepsins kennari og nemandi eru staddir. Er
kennarinn að hefja frumkennslu nýs atriðis í
þrepinu, t.d. með heyra/segja, eða er nemandinn
að ljúka færniæfingum þess, t.d. með hugsa/
skrifa?
Að því gefnu að hlutverk kennarans sé að
auka tíðni tiltekinna athafna hjá nemendum er
nauðsynlegt að vita fyrirfram hvaða athafnir
það nákvæmlega eru sem kennslan á að
framkalla (Guðríður Adda Ragnarsdóttir,
2004). Í hverju eiga breytingar á hegðun
nemendanna að felast? Með öðrum orðum,
hver er fylgibreytan? Og hvað er það í
kennslunni, í hegðun kennarans sem á að
valda og veldur þeim breytingum? Hver er
frumbreytan? Með nákvæmum lýsingum á
skynjunar- og verkleiðum eru frum- og fylgi-
breytur skilgreindar (Haughton, 1980). Í
rannsóknum er nákvæm skilgreining breytanna
forsenda þess að hægt sé að skoða og greina
áhrifasambönd milli kennslu og náms. Slík
skilgreining er því einnig eitt aðalverkfæri
kennarans þegar hann undirbýr kennsluna og
kennir. Verði engin ótvíræð breyting á hegðun
nemenda í þá átt sem að var stefnt hefur þeim
ekki verið kennt. Aðgerðir kennarans eru þá
aðeins hluti af hegðunarmynstri hans sjálfs,
röð sagðra eða skrifaðra orða (e. operational)
eins og þegar fyrirlestrar eru fluttir, en ekki
kennsla í starfrænni (e. functional) merkingu
þess orðs (Barrett, 2002).
Hraðflettispil
Hraðflettispil (Say All Fast Minute Each Day
Shuffle; SAFMEDS) eru meðal kennslu-
gagna hnitmiðaðrar færniþjálfunar, hvort
sem er í sjálfsnámi eða samvinnu. Venjulega
er úrlausnarefnið sett öðrum megin á
spilið og lausnin, sem felst í stuttu svari,
hinum megin. Hraðflettispil gagnast við
hvaða viðfangsefni sem er, svo fremi að
það krefjist merkjanlegrar svörunar. Það sem
greinir hraðflettispil frá leifturspjöldum (e.
flashcards) eða enn annarri notkun sama
spilabunka er eftirfarandi: Nemandinn flettir,
helst sjálfur, öllum spilabunkanum strax frá
fyrstu æfingu. Hver umferð er tímamæld – ein
mínúta eða minna – og flettir nemandinn eins
hratt og hann getur og reynir að fjölga réttum
svörum í hverri umferð. Hann svarar jafnóðum
upphátt, áður en hann skoðar svarið. Ef hann
vinnur með öðrum fylgist námsfélaginn með
Guðríður Adda Ragnarsdóttir