Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 87

85
náttúrufræðinám með stuðningi
upplýsinga- og samskiptatækni 1
Meyvant Þórólfsson, Allyson Macdonald og Eggert Lárusson
Háskóla Íslands
Árið 2005 voru kennsluaðstæður fimm náttúrufræðikennara á grunnskólastigi rannsakaðar með
það að leiðarljósi að kanna faglega sýn þeirra á nám og kennslu annars vegar og hvernig þeir nýttu
sér upplýsinga- og samskiptatækni í kennslu hins vegar. Hér er gerð grein fyrir niðurstöðum úr
síðari hlutanum, þ.e. notkun upplýsinga- og samskiptatækni, en áður hefur verið fjallað um fyrri
hlutann í þessu tímariti. Með hliðsjón af sérstöðu náttúruvísinda má nýta kosti upplýsinga- og
samskiptatækni á margvíslegan hátt við nám og kennslu greinarinnar, meðal annars við gagnaöflun,
mælingar, úrvinnslu gagna, útreikninga og margmiðlun af ýmsu tagi, auk þess sem sýnt hefur verið
fram á kosti slíkrar tækni í nemendamiðuðu námi þar sem tekið er mið af hugmyndum hugsmíði
hyggju. Niðurstöður rannsóknarinnar leiða í ljós að notkun upplýsinga- og samskiptatækni er
margbreytileg og virðist í samræmi við starfskenningu hvers þátttakanda, samanber fyrri greinina.
Jafnframt má greina áhrif frá sérstöðu faggreinarinnar sem slíkrar en í minna mæli. Viðhorf og
orðræða flestra einkenndust af nemendamiðuðu skipulagi og fjölbreytilegri notkun stafrænnar
tækni en slíkt skipulag birtist hins vegar ekki alltaf í raun þegar kom að framkvæmd, hugsanlega
vegna aðstæðna sem kennarar réðu misvel við sjálfir.
Í þessari rannsókn var sjónum beint að því
hvernig stafræn tækni væri nýtt við nám og
kennslu náttúruvísinda. Með stafrænni tækni er
hér átt við upplýsinga- og samskiptatækni, sem
verður hér eftir táknuð með skammstöfuninni
UST, samanber ensku skammstöfunina ICT
(Information and communication technology).
Hin stafræna tækni, sem hér er til umfjöllunar,
birtist okkur í þremur myndum. Í fyrsta lagi
birtist hún sem vélbúnaður eins og tölvur, skjá-
varpar og önnur tól; í öðru lagi sem hugbún-
aður eins og forrit og margmiðlunarbúnaður og
í þriðja lagi upplýsingakerfi eða samskiptakerfi
eins og tölvunet skóla og Netið.
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009, 85–106
Hagnýtt gildi: Í fjölda ára hafa sérfræðingar í skólamálum leitað leiða til að nýta upplýsinga- og
samskiptatækni í skólastarfi og þessi þáttur í rekstri skóla hefur víða fengið sérstakan forgang í
stefnumörkun og áætlunum. Af ársskýrslum og starfsáætlunum Reykjavíkurborgar á tímabilinu
2000–2005 má til dæmis ráða að skólamálayfirvöld þar hafi gert metnaðarfulla áætlun til fimm ára
um þróun tölvu- og upplýsingatækni í skólum borgarinnar. Miklu var kostað til og margir aðilar
lögðu þar hönd á plóg, bæði sérfræðingar innan skólanna og utan. En eitt er að gera áætlanir og
kosta til kaupa á hug- og vélbúnaði, annað er að innleiða hina nýju tækni í daglegt skólastarf.
Í ljósi þeirrar umræðu sem víða hefur farið fram um vanda við innleiðingu upplýsinga- og
tölvutækni í skólastarf telja höfundar þessarar rannsóknar brýnt að varpa ljósi á stöðu hennar í
námsgrein eins og náttúrufræði, sem ætti eðli sínu samkvæmt að hafa margvísleg not af slíkri
tækni. Skoða þarf stöðu upplýsinga- og samskiptatækni með hliðsjón af ákvæðum aðalnámskrár
og ýmsum hefðum og skipulagi skólastarfs sem hugsanlega hindra eðlilega notkun tækninnar.
Niðurstöður þessarar rannsóknar ættu að gagnast rannsakendum, stefnumótendum, kennurum
og kennaramenntunarstofnunum við að átta sig á hugsanlegum vandamálum eða hindrunum sem
fylgja tilraunum til að nota upplýsinga- og samskiptatækni í þágu náms og kennslu.
1 Rannsóknin var styrkt af Rannsóknasjóði Kennaraháskóla Íslands