Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 69

67
Hlutverkavitund og starfsumhverfi
farsælla tónmenntakennara
Kristín Valsdóttir
Listaháskóla Íslands
Rannsóknin1 sem hér er til umfjöllunar var gerð veturinn 2005-2006. Hún beindist að tón-
menntakennurum sem vegnar vel í starfi, líðan þeirra, viðhorfum til tónlistar og starfsumhverfi
þeirra. Tekin voru viðtöl við níu starfandi tónmenntakennara á höfuðborgarsvæðinu og sérstök
áhersla var lögð á þeirra eigin sýn á hlutverk sitt í grunnskólanum og hvernig þeir mótuðust í starfi.
Við greiningu var m.a. stuðst við líkan sem Christer Bouij, prófessor við háskólann í Örebro, setti
fram eftir viðamikla rannsókn á hlutverkavitund nýútskrifaðra tónlistarkennara í Svíþjóð.
Rannsóknin leiðir í ljós að viðmælendum hefur tekist að tvinna saman hlutverk sitt sem tónlistar-
manns og grunnskólakennara með sterka fagvitund og metnað í starfi. Þeir telja stuðning
skólastjóra og samverkafólks ásamt góðri starfsaðstöðu hafa grundvallaráhrif á vellíðan og
starfsúthald. Þeir setja fram skýra sýn og kröfur um aðbúnað og tilhögun tónmenntakennslu sinnar
en ákveðnar mótsagnir koma hins vegar fram í afstöðu þeirra til námskrárinnar. Þó að þátttakendur
í þessari rannsókn fari ólíkar leiðir til að ná markmiðum aðalnámskrár er afstaða þeirra til kennslu
og hlutverks síns sem tónmenntakennara í grundvallaratriðum sú sama; að tónmennt í grunnskóla
eigi að vera vettvangur þar sem nemendur eru virkir þátttakendur og læri með eigin tónlistariðkun
en ekki einungis um tónlist. Ein meginniðurstaða þessarar rannsóknar er að góð fagþekking, bæði
sem kennara og tónlistarmanns, er forsenda þess að tónmenntakennarar geti mótað sér skýra vitund
um hlutverk sitt í skólasamfélaginu.
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009, 67–83
Í erindi sem Andri Ísaksson hélt á ráðstefnu
árið 1983 og bar yfirskriftina Gildi list-
og verkgreina í uppeldi greindi hann þrjár
meginástæður fyrir því að list- og verkgreinar
voru á þeim tíma taldar í vanda staddar. Í
fyrsta lagi væri þörf á róttækum breytingum
á markmiðum og námsefni og auka þyrfti
fjölbreytni innan grunnskólans. Einnig yrði
þjóðfélagið að sýna að það mæti hæfni og
þroska einstaklinga bæði á sviði list- og
verkgreina. Þriðja atriðið laut að skorti á
kennurum og aðstöðu til kennslu. Andri benti
á að eina leiðin til að leysa þann vanda væri
að gera gangskör að umbótum í menntun
listgreinakennara og laða kennaranemendur að
þeim greinum (Andri Ísaksson, 1983).
Hagnýtt gildi: Í greininni er varpað ljósi á hlutverka- og fagvitund starfandi tónmenntakennara
sem vegnar vel í starfi og á starfshugmyndir þeirra og mat á eigin mótun og menntun. Eru það
mikilvægar upplýsingar í ljósi þeirra breytinga sem orðið hafa á kennaramenntun síðustu ár, m.a
með lengingu kennarnáms. Mikilvægið liggur ekki síður í því að skortur hefur verið á menntuðum
tónmenntakennurum til starfa og töluvert hefur vantað upp á að grunnskólar geti mannað stöður.
Niðurstöðurnar hafa hagnýtt gildi fyrir þá sem standa að menntun verðandi tónmenntakennara og
skólayfirvöld sem skapa vinnuumhverfið sem þeir starfa í.
1 Rannsóknin var unnin sem meistaraprófsverkefni til M.ed.-gráðu í menntunarfræðum við Kennaraháskóla Íslands.
Leiðbeinendur voru dr. Ingvar Sigurgeirsson og dr. Rober Faulkner.