Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 137

Flestir leikskólakennararnir minntust á
mikilvægi þess að kynnast barninu frá sem
flestum hliðum. Sem dæmi um þetta má nefna
að þátttakendurnir í rýnihópi Fjalls töluðu um
að þær legðu mikið upp úr því að þekkja vel
bakgrunn barnsins, það auðveldaði þeim að
sjá hlutina í samhengi. Salka sagði: „Það má
ekki gleyma umhyggjunni sem við berum líka
stöðugt fyrir þeim utan veggja leikskólans,
við erum stöðugt að hugsa um velferð þeirra
annars staðar.“ Þegar ég bað þær um að segja
mér hvað átt væri við tóku þær sem dæmi
líðan barnanna og heimilisaðstæður þeirra.
Ásta orðaði það svo:
Ef maður veit t.d. um heimilisaðstæður,
breyttar aðstæður sem maður gæti kannski
hugsað að barn ætti erfitt með að búa
við, skilnaður og svona. Maður sér það
hvernig þau breytast í skapinu, hvernig
þau fara að láta sínar tilfinningar bitna á
eða brjótast út harkalega gagnvart öðrum.
Þau deyfa vanlíðan sína.
Ásta taldi að ef barn ætti erfitt heima
fyrir þyrfti leikskólakennarinn að sinna því
sérstaklega, halda utan um barnið í eiginlegri og
óeiginlegri merkingu, hjálpa því og styðja það í
gegnum erfiðleikana. Því væri faðmlag, bros og
hlýlegt viðmót mikilvægur hluti af umhyggjunni.
„Umhyggja er að taka börnin í fangið og knúsa
þau,“ sagði Kata. Tanja bætti við:
Fyrir mér er bara mjög mikilvægt að
öllum líði vel. ... Mér finnst þegar við
erum í hvíld, að vera með þeim, koma við
þau, vera hjá þeim, þú veist faðma þau ...
þessi tími þegar við erum að skipta á, mér
finnst hann rosalega mikilvægur.
Leikskólakennararnir, sem tóku þátt í
rannsókninni, töldu það skipta máli að tengjast
börnunum og kynnast þeim. Eins og Vaka sagði:
„... það er að láta sér annt um börnin af því að
þú þekkir þau.“ Ásta taldi mikilvægt „að hlusta
eftir tilfinningalegri líðan barnsins“ og Unnur
sagði umhyggju felast í því að veita hverju barni
þá athygli sem það þarfnaðist og jafnframt að
gefa hverjum og einum tíma. Hún bætti við:
Ekki kannski endilega vera að kjassa og
knúsa ... það er náttúrlega gott með. En
að fá athyglina og gleymast ekki. Ég held
að það sé númer eitt, tvö og þrjú. Já, og
svona hlýlegt viðmót.
Ljóst er að þær telja umhyggju byggjast á
faglegri þekkingu, ekki er nóg að hlusta aðeins
á yrt skilaboð barnanna, það er ekki síður
mikilvægt að greina látbragð og atferli og
hlusta þannig eftir líðan barnanna. Unnur tók
sem dæmi að hegðun barns geti sagt til um líðan
þess; því skipti máli að reyna að skilja hvert
barn og sjá það frá fleiri en einu sjónarhorni.
Eins og Helga sagði: „Hvað er þetta barn að
hugsa? Hvernig líður henni?“ Ásta orðaði
það svona: „Umhyggja getur verið að sinna
þessum líkamlegu þörfum kannski fyrst og
svo andlegum þörfum líka. Bara að hlusta eftir
tilfinningum og líðan og geta komið til móts
við það.“ En það skiptir vissulega líka máli að
sinna grunnþörfum barnanna – eins og Saga
sagði, „að gefa þeim að borða og skipta á þeim,
að láta þeim líða vel.“ Ljóst er að umönnun
barns snýst bæði um að sinna andlegum og
líkamlegum þörfum þess. Þetta verður að fara
saman að mati leikskólakennaranna.
Umhyggja er að vera til staðar
Hjá leikskólakennurunum kom fram að
umhyggja snerist um nærveru og stuðning.
Þær töluðu um að leikskólakennarinn þyrfti að
vera fær um að gefa af sér og að vera til staðar
af heilum hug fyrir barnið, veita því óskipta
athygli. Einn stjórnandinn orðaði það svona:
„Mér finnst þetta stundum vera tengt þessari
nærveru, hvort þú ert virkilega nærstödd fyrir
barnið eða hvort hugurinn er einhvers staðar
annars staðar.“
Í viðtölunum við leikskólakennarana kom
ítrekað fram að þeim finnst skipta máli að
hver og einn fái þá athygli og umhyggju sem
hann þarfnast. Unnur nefndi sem dæmi að
það mætti ekki gera ráð fyrir að barn, sem
yndi sér vel, þyrfti ekki á öðrum að halda,
það væri misjafnt hversu mikillar athygli
einstaklingarnir þörfnuðust; því þyrfti að gæta
þess að hlusta á og sjá öll börnin. Hún sagði:
„Það eru einstaklingar sem geta gleymst af því
þeir eru svo sjálfum sér nægir og þurfa bara
135 „Blítt bros og hlýtt faðmlag“