Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 97

Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
Verklag, vinnubrögð og færni (procedural
knowledge)
Baggott La Velle og félagar (2003) rannsökuðu
hvernig UST nýttist í kennslu þar sem áhersla
væri lögð á kunnáttu og þekkingu tengda ferli,
þ.e. verklag, vinnubrögð og færni af ýmsu
tagi, svo sem rannsóknarfærni, gagnaöflun,
úrvinnslu gagna og kynningu og mat á niður-
stöðum, sbr. fléttumyndina hér að framan úr
aðalnámskrá grunnskóla í náttúrufræði.
Saga virtist að litlu marki hafa tileinkað sér
slíka kennsluhætti og UST kom lítið sem ekkert
við sögu hjá henni og nemendum hennar í námi
sem mátti heimfæra á vinnubrögð og færni. Hún
sagðist aldrei hafa notað stafræn mælitæki í
kennslu sinni, t.d. vogir eða hitamæla, en nefndi
þó athyglisverð dæmi um mikilvægi þeirra eins
og áður kom fram. Hún sagðist ýmist vera með
nemendatilraunir eða sýnitilraunir sem hún
kallaði „leikrit“. Nemendur skrifuðu skýrslur
eftir tilraunir og hún fór yfir þær en hún tók
fram að skilningur nemendanna á því sem fram
færi virtist oft takmarkaður. Þrátt fyrir virkni
nemenda í verklegum æfingum sagðist hún
óttast að skilningur margra næði ekki langt og
nefndi m.a. dæmi um misheppnaðan aflestur af
glerhitamælum (2 °C í stað 20 °C): „Þannig að
maður getur lært eitthvað en ekki tengt það við,
þannig að það vantar þarna tengingu.“ Þegar
spurt var hvað vantaði helst til að kenna erfiða
hluti kom fram hjá henni að fleira vantaði en
tæki og tól: „...eða aðferð kannski, ég hugsa að
það vanti frekar aðferð.“ Og hún nefndi eigin
vankunnáttu í aðferðum sem hindrun: „Ég veit
bara ekki hvað á að biðja um“ (þegar rætt var
um hvers konar stuðning kennarar þyrftu).
Hún viðhafði verklegar æfingar og tilraunir
bæði í stofu og utan veggja skólans. Saga
sagðist hafa útbúið kassa með efni fyrir
verklegar æfingar og fleira fyrir kennara yngri
bekkja en þeir virtust ekki hafa komist upp á
lag með að nota þá að hennar sögn. Kassarnir
reyndust ekki vera í notkun þegar rannsóknin
fór fram.
Athygli vakti að Aðalsteinn sagðist ekki
láta nemendur gera tilraunir, heldur gerði hann
sjálfur litlar sýnitilraunir jafnóðum og hann
færi í efnið: „Ég er ekki mikið að láta þau gera
tilraunir sjálf...mér fannst það yfirleitt svona
missa marks...mér finnst það sitja meira eftir
ef að ég stýri tilrauninni.“ Verkefni sem lögð
voru fyrir nemendur reyndust nánast alfarið
skrifleg, þ.e. spurningar, dæmablöð og verkefni
úr námsbókum. Því var ljóst að kennsluhættir
Aðalsteins reyndust nokkuð fjarri markmiðum
um vinnubrögð og færni, hvort sem var með
eða án UST. Hins vegar tóku nemendur vel eftir
og virtust virkir þegar Aðalsteinn vildi sýna
mismunandi fyrirbæri með sýnitilraunum.
Ólína virtist hafa komist nokkuð vel á veg í
þessum efnum. Hún sagði að nemendur lærðu
misjafnlega og hentaði mismunandi nálgun
við námið: „Það hentar sumum verklegt og
sumir vilja hafa allt bóklegt.“ Ólína notar ýmsa
hversdagslega hluti þegar hún skipuleggur
verklegt nám, notar m.a. plastpoka sem líkan
til að sýna hvernig fruma og frumuhimna
virka. „Þau muna kannski ef maður tekur
svona dæmi sem að þau þekkja og reynir að
líkja því saman við eitthvað úr þeirra heimi.“
Ólína notar mikið bæði smásjár og víðsjár
og notar tæki við tilraunir, „...en ég reyni að
byggja yfirleitt upp tilraunir sem þarf ekki
mikið flókin tæki og tól, ég vil helst hafa það
eitthvað sem maður þekkir.“ Ólína segist nota
töflureikni sjálf en ekki hafa komist upp á lag
með að láta nemendur nota hann. Við skólann
var útikennsla fastur liður í stundatöflu, þar
sem tækifæri ættu að gefast til alls kyns
gagnaöflunar, skráningar, mælinga, úrvinnslu
og útreikninga. Þrátt fyrir áherslu á vinnubrögð
og færni virtist Ólína eiga nokkuð í land með
að nota UST í slíkum tilgangi.
Jakob sagðist stundum láta nemendur gera
tilraunir sjálfa og skrifa hefðbundnar skýrslur,
en „...mér finnst stundum nemendatilraunir
sem þau gera sjálf hamla þeim, þau gleyma sér
í að vera að gera eitthvað, mér finnst stundum
að þau viti ekki nákvæmlega hvað þau eru
að gera.“ Þar með hefði mátt ætla að efling
vinnubragða og færni hefði ekki haft mikinn
forgang í námsferli nemenda hans. Þó ber að
geta um eitt valverkefni þar sem nemendur hans
smíðuðu lítil farartæki samkvæmt viðmiðum
95Náttúrufræðinám með stuðningi upplýsinga- og samskiptatækni