Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 81

79
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
að menntun þeirra sé einnig víðtæk. 3. mynd
sýnir ummæli viðmælanda sem hefur bæði
víðtæka og sértæka menntun.
Það að viðmælendur skilgreini sig fyrst
og fremst sem fagkennara tengist óneitan-
lega skilgreiningu Bouij (1998, 2004) á fag-
og innihaldsmiðuðum kennara en vinnu-
brögð þeirra og viðhorf endurspegla hins
vegar í öllum tilvikum skilgreiningar hans á
hinum nemendamiðaða kennara. Starfshættir
viðmælenda minna eru greinilega nemenda-
miðaðir. Þetta eru kennarar sem hafa heild-
arhagsmuni nemenda í huga, ekki einungis út
frá sinni námsgrein, og stefna að því að þroska
þá sem persónur með og í gegnum tónlist. Þó
að líkan Bouij gefi ákveðnar vísbendingar
sést vel á þessu yfirliti hve skammt það dugar
til að lýsa viðmælendum mínum. Styrkleikar
þeirra sem kennara liggja m.a. í því hversu
fjölbreytta menntun og starfsreynslu þeir hafa
og það opnar þeim sveigjanlega og hugsanlega
fjölþætta hlutverkavitund.
Umræða
Fjölmargar rannsóknir hafa verið gerðar í þeim
tilgangi að skilgreina góðan kennara. Hann
verður ekki svo auðveldlega skilgreindur því
að til eru ólíkir kennarar sem með mismunandi
áherslum ná svipuðum árangri með nemendum
sínum (Cruickshank og Haefele, 2001).
Metnaðarfullir kennarar koma oft ótrúlega
miklu til leiðar, einfaldlega vegna þess að
þeir gera miklar kröfur til sjálfra sín og gefast
ekki upp. Slíkir kennarar geta verið gulls
ígildi fyrir skóla. Þeir eru tilbúnir að taka
skynsamlega áhættu, takast á við ný verkefni
og axla ábyrgð á athöfnum sínum og starfi
(Sergiovanni og Starratt, 1983). Allt þetta á
við um viðmælendurna í þessari rannsókn og
það leggur grunninn að farsælu starfi þeirra.
Þeir líta fyrst og fremst á sig sem fagkennara
í tónlist og taka ábyrgð á menningarmótun og
tónlistarstarfi innan skólanna. Að þeirra mati er
stuðningur skólastjóra og samverkafólks ásamt
góðri vinnuaðstöðu mikilvægustu þættirnir í
vellíðan og úthaldi tónmenntakennara. Þegar
horft er til þess að skólastjóri hefur vald til
þess að fækka eða fjölga kennslustundum í
tónmennt eftir því sem hann telur æskilegt
(sbr. Menntamálaráðuneytið, 1999) kemur
sú skoðun ekki á óvart. Viðmælendur setja
fram skýra sýn og kröfur aðbúnað sem þeir
þurfa og tilhögun tónmenntakennslu sinnar.
Það kallar fram jákvæð viðbrögð og stuðning
skólastjóra og nánasta umhverfis. Samskiptin
og stuðningurinn eru þannig gagnvirk.
Viðmælendurnir vinna markvisst að verk-
efnum með nemendum sínum sem lýkur með
tónleikum, sýningu eða kynningu fyrir foreldra
eða aðra, og eru þannig trúir bæði eigin gildum
og eðli tónlistarinnar. Með þessu móti ná þeir
einnig til samfélagsins, gera starf sitt sýnilegt
og sækja þannig stuðning frá foreldrum og
samfélaginu í heild. Þeir eru metnaðarfullir
og stoltir af starfi sínu en hafa áhyggjur af
því að sérhæfing kennara innan grunnskólans
sé of lítils metin því að hún sé mikilvæg fyrir
lifandi og skemmtilegt skólastarf. Í heildina
má því segja að þeir séu farsælir samkvæmt
skilgreiningu í Íslenskri orðabók þar sem
farsæll er sá; „sem farnast vel, lifir í sátt við
aðstæður sínar [...]“ (Íslensk orðabók, 2002,
bls. 306).
Ákveðnar mótsagnir koma fram í afstöðu
viðmælenda til námskrárinnar. Um leið og þeir
njóta svigrúmsins sem hún gefur og telja það
grundvöll vellíðunar í starfi, hafa þeir áhyggjur
af því að sveigjanleikinn geti haft neikvæð
áhrif á stöðu tónlistar innan grunnskólans.
Þó að þátttakendur í þessari rannsókn fari
ólíkar leiðir til að ná markmiðum Aðalnám-
skrár er afstaða þeirra til kennslu og hlutverks
síns sem tónmenntakennara í grundvallaratriðum
sú sama; að tónmennt í grunnskóla eigi að
vera vettvangur þar sem nemendur séu virkir
þátttakendur og læri með eigin tónlistariðkun
en ekki einungis um tónlist.
Ein meginniðurstaða þessarar rannsóknar
er að góð fagþekking tónmenntakennaranna,
bæði sem kennara og tónlistarmanna, er
forsenda þess að þeir nái að móta sér skýra
vitund um hlutverk sitt í skólasamfélaginu.
Þegar kennararnir hafa öðlast skýra hlut-
verkavitund sem kennarar í skólastarfi móta
Hlutverkavitund og starfsumhverfi farsælla tónmenntakennara