Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 36

34
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
Kennslan, sem hér verður lýst, var ekki
sett upp sem tilraun með vendisniði eins og
gert er í hagnýtri atferlisgreiningu. Hún fór
ekki heldur fram sem úrtaksrannsókn með
samanburði við aðrar aðferðir og árangur
þeirra. Hvor tveggja aðferðin er verkfæri til að
svara öðrum og ólíkum spurningum þeim sem
brunnu á höfundi þessarar greinar.
Kennslan var í senn rannsókn og könnun (e.
exploration) þar sem spurt var hvort tiltekin
DI-PT kennslutækni sem reyndist gagnleg fyrir
nemanda með dæmigerða einhverfu (Guðríður
Adda Ragnarsdóttir, 2004) reyndist einnig vel
til að kenna nemanda með alvarlega leshömlun,
og hvernig það ferli liti út? Endurtekningin
eykur nokkuð alhæfingargildi aðferðarinnar
og gefur vísbendingu um almennar reglur og
lögmál náms og kennslu. Með öðrum orðum,
að segja megi fyrir um með nokkurri vissu að
kennsla og nám með samsettri DI-PT tækni sýni
sterkt samband frum- og fylgibreytu. Gögnin
eru lögð fram sem sýnidæmi um reynsluprófun
tiltekinnar tækni og magnbundinn árangur
hennar (e. empirical demonstration).
Aðferð
Nemandi
Nemandinn, Ása, var hraustleg stelpa á 11. ári
og nýbyrjuð í 6. bekk þegar kennslan hófst í
september 2005. Þá hafði hún verið fimm vetur
í almennum grunnskóla og bentu umsagnir til
þess að hún hefði á fyrstu árum lestarnáms
ekki verið látin læra reglur við að umskrá
bókstafi í málhljóð, þ.e. kveða að bókstöfum
og blanda hljóðum. Hins vegar hefði hún í
lok 1. bekkjar „lesið mjög vel“ ýmis stutt og
algeng orð (1–2 atkvæði).
Niðurstöður úr taugasálfræðilegri athugun
sem gerð var þegar Ása var tæplega 9 ára,
bentu til greindar í háu meðallagi, en veikleika
sem tengdust sjónrænni áttun, hljóðgrein-
ingu, einbeitingu og úthaldi. Veikleikarnir
leiddu samkvæmt greiningunni til sértækrar
lesröskunar samkvæmt ICD-10-greiningar-
viðmiðum, og höfðu einnig áhrif á leikni
hennar í skrift og stafsetningu. Einnig voru
nokkrar vísbendingar um athyglisbrest.
Samkvæmt lestrargreiningu á Aston Index-
prófi, sem lagt var fyrir hana um svipað leyti,
greindist hún með dyslexíu sem ekki var
skilgreind nánar. Ása hafði verið sein til máls
og var send í talþjálfun hjá talmeinafræðingi
vegna nefmælis og framburðargalla. Til að
auðvelda henni lestur hafði hún fengið litaðar
glærur og gleraugu með lituðu gleri.
Kennslutímabil
Kennt var einn klukkutíma í senn, þrisvar í viku
að jafnaði, við stöðugar aðstæður heima hjá
nemandanum. Kennslan stóð yfir í þrjú aðskilin
tímabil. Hið fyrsta var 30 kennslustundir frá
12. september til 29. nóvember 2005. Næsta
tímabil var 10 stundir frá 10. janúar til 7.
febrúar 2006. Þriðja og síðasta tímabilið var 20
stundir frá 24. ágúst til 4. október 2006. Alls
voru þetta 60 stundir í einkakennslu.
Námsefni og próftexti
Þar sem námsefni sem samið er eftir reglum
beinna fyrirmæla hefur ekki verið gefið út á
íslensku byggðist ákvörðun um það hvað Ása
þyrfti að læra til að geta orðið læs annars vegar
á áralangri reynslu og verkefnum ásamt efni úr
óútgefnu handriti kennarans/greinarhöfundar,
Læs í vor, og hins vegar á íslensku námsefni
fyrir almenna lestrarkennslu byrjenda og
sérkennslu (Helga Sigurjónsdóttir, 2002a; Rósa
Eggertsdóttir, 1999). Einnig var stuðst við
útgefnar leiðbeiningar um kennslu barna með
lestrarörðugleika (Þorsteinn Sigurðsson, 2001)
og kennslubækur í lestri á ensku sem samdar
hafa verið til að kenna lestur með samsettri
tækni beinna fyrirmæla og hnitmiðaðrar
færniþjálfunar (Maloney, Brearley og Preece,
2001). Röð kennsluatriðanna var byggð á
samtengjandi hljóðaaðferð ásamt reglum
beinna fyrirmæla um rökrétta framvindu
frá hinni smæstu efniseiningu upp í samsett
verkefni.
Kennsluefninu var skipt í þrjá meginstiga, 1.
málhljóð og bókstafir, 2. atkvæði, einkvæð orð
og orðleysur, og 3. fjölkvæð orð, samsett orð
og heilar málsgreinar. Fjölmörg námsefnisþrep
voru í hverjum stiga og hvert þeirra unnið
Guðríður Adda Ragnarsdóttir