Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 136

134
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
Það er ekki málfræðilega rétt að segja þær
leikskólakennararnir en ég hef ákveðið að gera
það þar sem það eru eingöngu konur sem taka
þátt í rannsókninni3.
Í hverju felst umhyggja að
mati leikskólakennara?
Eins og komið hefur fram er hægt að skipta
svörum leikskólakennaranna í nokkra megin-
flokka. Verður nú sérstaklega gerð grein fyrir
þeim meginviðhorfum sem birtast.
Umhyggja er viðhorf
Leikskólakennararnir notuðu hugtökin um-
hyggja og umönnun jöfnum höndum. Sumar
töldu hugtökin umönnun og umhyggju vera af
sama meiði og að erfitt væri að gera greinarmun
þar á en aðrar töldu hugtökin ekki merkja
það sama þó að þau gætu verið samtvinnuð.
Viðhorfið kemur skýrt fram í svörum Telmu
sem sagði: „Þetta er mjög samtvinnað. Manni
þarf að vera annt um skjólstæðingana til þess að
veita þeim umönnun, til að það skili sér.“ Saga
virðist ekki gera greinarmun á hugtökunum,
hún segir: „Umhyggja fyrir barninu er líka
umönnun þess ... maður er þá meira að hugsa
um það líka að barnið fái öll þessi tækifæri og
umönnunin felst í því að maður sé að gefa þeim
þau.“ Þátttakendur í rýnihópi Rjóðurs töldu
hins vegar að umönnun væri ekki það sama og
umhyggja, hjá þeim kemur fram að ef viðhorf
fylgja ekki með sé hægt að ræða um vélræn
vinnubrögð eins og minnst er á hér að framan.
Vaka sagði: „... í mínum huga er þetta orð
[umönnun] einhvern veginn þannig að þú getir
í rauninni sinnt því án þess að hafa umhyggju
á bak við það, ... já gert það svona að rútínu ...“
Að mati þeirra þarf umhyggja alltaf að liggja
að baki umönnun ef hún á að koma að gagni og
fullnægja þeim faglegu kröfum sem gerðar eru
til starfsins. Það er viðhorfið sem skiptir máli.
Umhyggja er fagleg þekking
Leikskólakennararnir töldu að umhyggja og
umönnun væri innbyggð í allt starf leikskólans.
Þar skiptu allar stundir jafnmiklu máli,
bleiuskipti jafnt sem leikur og hópastarf. Saga
sagði:
Mér finnst umönnun ekki bara vera að
faðma og skipta á bleium, [heldur] líka
það að vilja gefa barninu möguleika á
að læra. ... Mér finnst í rauninni allt
leikskólastarf vera ákveðin umhyggja.
... Bara það að fá út úr leikskólanum
sjálfsöruggt, vel þroskað barn, ... barn
sem getur þroskast á eigin forsendum.
Gefa þeim sem sagt tækifæri, það er líka
umhyggja.
Leikskólakennararnir sögðust sífellt hafa í
huga hvernig börnin þroskast og hver framtíð
þeirra gæti orðið; þær reyndu ávallt að finna
leiðir til að fleyta hverju barni áfram. Þetta
má greinilega sjá hjá Sölku: „Það er náttúrlega
umhyggja líka því við erum sífellt að hugsa
um hvernig þeim reiðir af síðar meir.“ Og
Saga bætir við: „Við verðum auðvitað að mæta
þeim þar sem þau eru stödd. Með því að gefa
þeim tækifæri til að njóta sín og blómstra.“
Samkvæmt þessu er það umhyggja að hafa
hagsmuni barnanna að leiðarljósi í starfinu og
hlusta á þeirra sjónarmið.
Saga sagðist nota tækifærið í dagsins önn
til að efla ákveðna þætti hjá börnunum. Hún
nefndi sem dæmi að ef barn kæmi til hennar
og vildi setjast hjá henni og hún vissi að
barnið þyrfti að fá þjálfun í að þekkja litina,
þá gripi hún tækifærið og ræddi um litina, t.d.
á fötunum sem barnið væri í. Tanja tók í sama
streng og sagði það skipta máli að geta lesið
hvern einstakling, hvers hann þarfnaðist, það
væri hlutverk leikskólakennarans að koma til
móts við barnið væri þess einhver kostur.
3 Slíkt frávik frá íslenskri málfræði gæti flokkast sem femínísk aðferðafræði, mér er hins vegar ekki kunnugt um hvort
einhver hafi skrifað um þá aðferðafræði. En þar sem ég tel mikilvægt að viðurkenna kyn viðmælenda minna hef ég
valið að fara þessa leið að þessu sinni. Í bók sinni Karlmennska og jafnréttisuppeldi, fjallar Ingólfur Ásgeir Jóhannesson
um það hvernig hugtak eins og kennslukona lagðist af og varð kennari og fóstrur urðu leikskólakennarar, hvort tveggja
málfræðilegt karlkyn.
Sigríður Síta Pétursdóttir