Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2009, Blaðsíða 135

133
Tímarit um menntarannsóknir, 6. árgangur 2009
leikskólar og þátttakendur voru valdir vegna
þess að þeir hentuðu tilgangi rannsóknarinnar;
við val á þátttakendum var notað markmiðsúrtak
(e. purposeful sampling). Við val á leikskólum
og þátttakendum voru eftirfarandi viðmið höfð
í huga: að leikskólakennarar væru í meiri-
hluta starfsfólks, að minnst tveir leikskóla-
kennarar væru á yngstu deildunum og að
líf- og starfsaldur starfsfólks væri nokkuð
breiður. Alls tóku fimm leikskólakennarar, þrír
leiðbeinendur og einn grunnskólakennari þátt í
rannsókninni. Þar að auki tóku tólf stjórnendur,
leikskólastjórar og allir millistjórnendur
í báðum leikskólunum, þátt í rýnihóp, allt
konur. Að baki niðurstöðunum liggja því
raddir sautján starfsmanna tveggja leikskóla.
Þátttakendur voru á aldrinum 31 til 60 ára og
starfsreynsla þeirra spannaði frá því að vera
þrjú til tuttugu og eitt ár.
Gögnum var safnað með einstaklingsvið-
tölum við leikskólakennara og leiðbeinendur og
í tveimur rýnihópum með stjórnendum leikskól-
anna. Til að gæta trúnaðar voru bæði viðmæl-
endum og leikskólum gefin ný nöfn.
Ein leið til að reyna að auka áreiðanleika og
réttmæti rannsóknarniðurstaðna er margprófun
(triangulation). Með því að taka bæði viðtöl við
leikskólakennara sem vinna með börnum og að
hlusta á sjónarhorn stjórnenda í rýnihópum var
leitast við að fá umræðu um umhyggjuhugtakið
frá fleiri en einu sjónarhorni (Silverman, 2000;
Hitchcock og Hughes, 1995).
Viðtöl
Í viðtölunum var stuðst við viðtalsramma sem
samanstóð af nokkrum spurningum, en þó réðu
viðmælendur mínir nokkuð ferðinni. Reynt
var að vera vakandi fyrir þráðum til að spinna
áfram í hverju samtali. Viðtölin voru tekin upp
á stafrænt upptökutæki og vélrituð orðrétt.
Markmiðið með viðtölunum var að fá fram
skilgreiningar og skilning leikskólakennaranna
á hugtakinu umhyggja. Hjá Kvale (1996/1997)
kemur fram að samtal getur leitt til þess að
viðmælendur ígrundi það sem þykir sjálfsagt
í starfinu og er ef til vill ekki oft íhugað. Þetta
á einmitt við um umhyggju; henni virðist
yfirleitt ekki hafa verið gefinn mikill gaumur
og litið á hana sem sjálfsagða og því ekki
umræðu verða eða jafnvel að litið hafi verið
á hana sem veikleika. Ákveðin áskorun fólst
í því fyrir greinarhöfund að fá þátttakendur til
að orða hugmyndir sínar og skilgreiningar um
hugtakið.
Rýnihópar
Til að fá betri skilning á hugtakinu umhyggja
voru settir saman tveir rýnihópar (focus groups)
með stjórnendum hvors leikskóla. Ástæða þess
að ég valdi stjórnendur er að ég geri ráð fyrir
að viðhorf þeirra og skilningur hafi áhrif
á áherslur í leikskólastarfinu og skipti því
máli. Með notkun rýnihóps er gerð tilraun
til að öðlast aukinn skilning á viðhorfum
leikskólakennara til umhyggjuhugtaksins
(Sóley Bender, 2003). Tilgangurinn var ekki að
reyna að komast að einhverri einni niðurstöðu
heldur að draga fram þau viðhorf og þann
skilning sem ríkir innan viðkomandi leikskóla
á umhyggjuhugtakinu.
Greining gagna
Greining gagna fólst í að flokka svörin og
umræðurnar og búa til efnisflokka sem segðu
söguna sem ætlunin var að segja (Bogdan og
Biklen, 2007). Aðferðin felst í því að flokka
svörin eftir lykilhugtökum sem birtast þegar
textinn er lesinn. Lykilhugtökum fækkaði eftir
því sem textinn var oftar lesinn og meðhönd-
laður, þar til ég taldi mig vera komna með þá
flokka sem gætu svarað rannsóknar-
spurningunni; Í hverju felst umhyggja í starfi
með börnum að mati leikskólakennara?
Eftirfarandi flokkar stóðu eftir: Umhyggja er:
viðhorf, fagleg þekking, að vera til staðar, að
veita stuðning og að setja mörk.
Eins og áður hefur komið fram voru
viðmælendur í öllum viðtölunum, konur, en
starfsheitin eru karlkyns, þ.e. leikskólakennari,
leikskólastjóri og svo framvegis. Þetta olli
nokkrum vanda við ritun greinarinnar. Mál-
fræðilega rétt hefði verið að nota málfræðilegt
kyn, það er karlkyn. Ég mun þó bregða út
af þeirri venju víða og nota þær og önnur
kvenkynsfornöfn þegar vísað er til þátttakenda.
„Blítt bros og hlýtt faðmlag“