Skagfirðingabók - 01.01.1985, Blaðsíða 82
SKAGFIRÐINGABÓK
og eins urðu ærnar holdbetri hjá hinum betri smölum1 en hjá
þeim, sem laklega hirtu. A sumum heimilum var smalinn látinn
sitja hjá ánum daglega frá fráfærum til gangna. En á fleiri
stöðum stóð hjásetan einungis til sláttarbyrjunar. Vanalega
voru unglingspiltar valdir til smalamennsku. Strax eftir fyrstu
göngur var búsmala sleppt, en þó hreinsaður2 við og við. Á
dala- og fjallajörðum létu menn fé sitt allt vera að mestu leyti
hirðingarlaust allt haustið, og þá vel viðraði fram á vetur,
stundum fram til jóla.3 Eins á vorin slepptu menn öllu fé svo
snemma sem hægt var, stundum á einmánuði. Til dala var þess-
um sið áður haldið.
Hirðing á sauðfénaði á sveitajörðum mun hafa verið mjög lík
að flestu því, sem þar viðgengst enn, að því undanteknu, að
menn vanræktu þar eins og annarstaðar að viðhafa íburð í fé
sitt. Urðu því leikslok hin sömu hjá þeim sem dalamönnum, að
gemlingar fengu lús og rifu af sér. Sumarhirðing á búsmala var
ill, svo ærnar sýndu lítið gagn og voru horaðar á haustin. Það
hjálpaði líka til, að þeirri illu venju var haldið að naga þær fram
á vetur, þá hægt var. Þótt land sé létt, hlýtur góð hirðing á
skepnum bæði sumar og vetur að vera skilyrði fyrir þrifum
skepna og betri afnotum.
Medferð hrossa
Af því, sem að framan er sagt um hinar almennu lestaferðir, sem
árlega voru stundaðar, er auðráðið, að bændur þurftu á þeim
tíma að eiga mörg hross til brúkunar, enda var því svo varið.
Efnaðir bændur áttu frá 8 til 10 brúkunarhross, þar af 6 eða 7
áburðarhross og þá þrjú reiðar- og skjögthross. Eftir að lesta-
og kaupstaðarferðir manna voru afteknar, áttu brúkunarhross
bænda oft góða daga á sumrin, því brúkun á hrossum við hey-
1 I hdr. smalar.
2 Sennilega mjólkabur.
3 I hdr. stendur: fram á jóla. Gæti átt að vera jóla[föstu].
80