Skagfirðingabók - 01.01.1985, Side 94

SKAGFIRÐINGABÓK
Nokkrum árum eftir Hólastólsjarðasöluna féllu gömlu banka-
seðlarnir; varð sumum mönnum að hruni þeirra talsverður fjár-
hnekkir. Eg hefi séð tvær ritgjörðir, aðra eftir dbrm. Stefán sál.
Jónsson á Stein[s]stöðum, en hin eftir Jón heitinn Jónsson frá
Bandagerði. Þær eru í Norðlingi.1 Báðar þessar ritgjörðir eru
um sama efni, það er um búnað manna um og eftir 1812. Af
þeim ritgjörðum má sjá, að ástand bænda í þeirra sveit var þá
mjög bágborið. Frá seinustu aldamótum hafa gamlir menn, sem
eg hef átt tal við, eigi getið um aftaksharða vetur, fyrr en
veturinn er sumir telja 1822—23, en aðrir 1823—24. Hvert
sannara er, veit eg ekki.2 Þann vetur skáru sumir sauðfé sitt
stuttu áður en bati kom. Eftir þennan vetur til þess árs, er
ritgjörð mín byrjar á, hygg eg hafi verið góð ár. Verzlunin, þótt
hún væri gefin laus 1787, var ei að síður lítil, stirð og óhagfelld
allt fram um 1853. Sem lítið sýnishorn af verzlunarformi bænda
frá árunum 1824—28 vil eg geta þess, að eg hef séð reikning
ekkju einnar yfir fjögur áðurnefnd ár. Á hverju þessu ári hafði
hún tekið út talsvert af matvöru í samanburði við aðra úttekt,
tvo kúta salt, einn kút kol, tvo potta brennuvín, 5 lóð af sykri
minnst, en 8 lóð mest, fá pund af járni. Ull var minnst pundið
16 sk., mest 20 sk. Ullarinnleggið var lítið, en talsvert af
prjónlesi. Kona þessi var skuldlaus í kaupstað. Eg þekkti síðar
vel þessa konu, því hún bjó á næsta bæ frá heimili mínu; vissi
eg, að henni leið jafnan vel, en missti eigi sjónar á sparseminni.
Að úttektarsnið fleiri bænda, sem kölluðust þó bjargálna menn,
hafi verið svipað þessu, er vafalaust, því allt hné að því að spara
til að verjast skuldum.
Þegar öll þessi tildrög eru tekin saman í eitt, er engin furða,
þó búnaður manna væri skammt á leið kominn í flestu því er að
fegurð vissi. Það er auðráðið, þá árferði tók að batna og harð-
indunum létti af, hafa bændur mest hugsað um að rétta bústofn
1 12. desember 1879 og 13. janúar 1880.
2 Harðindavetur þessi var 1821—22. Sbr. Arbækur Espólíns, XII. deild, bls.
125 og 127.
92