Skagfirðingabók - 01.01.1985, Side 139
GUÐMUNDUR GÓÐI OG KOLBEINN TUMASON
máli sr. Ásbjarnar, er rétta svarið greinilega þannig, að hér sé á
ferðinni sú stefna, að kirkjan eigi að hafa fullkomið dómsvald í
málum, er varða klerka og kirkjuna sem slíka og þá einnig
fullkomið dómsvald, þótt leikmaður sé annar aðili málsins.
Frásögnin í Islendingasögu Sturlu er á þessa leið:
„Ásbjörn hét prestur, sá er Kolbeinn hafði fyrir sökum um
fornt fémál, og kölluðu sumir menn þá fjárheimtu eigi
réttliga. Nú sækir presturinn biskup að sínu máli. En biskup
þóttist eiga dóm á prestinum, en kallar hann frjálsan fyrir
Kolbeini. Nú sækir Kolbeinn prestinn [að landslögum] til
dauða og útlegðar. En er þeir véltu um dóminn á þingi þá
gekk biskup til dóms með staf og stólu og fyrirbauð þeim að
dæma prestinn. En þeir dæmdu eigi að síður.“15
Erfitt er að fullyrða mikið um það, að hve miklu leyti
smáatriðin í þessum texta eru sannleikanum samkvæm. Hér
höfum við aðeins eina heimild, og hún flokkast sem frásagnar-
heimild, skrifuð eftir því sem næst verður komizt, meira en
hálfri öld eftir að atburðirnir gerast. Viss kjarni hlýtur þó að
vera sannleikanum samkvæmur. Einhver deila hefur verið á
ferðinni og að formi til snúizt um skuldamál einhvers prests, og
biskupinn á Hólum hefur gert kröfu til dómsvalds í málinu.
Ekki verður sagt, að textinn sé í sjálfu sér ósennilegur á
nokkurn hátt, en kannski mætti halda því fram, að hann sé
vilhallur Guðmundi Arasyni. Það segir nefnilega, að sumir
menn kölluðu „þá fjárheimtu eigi réttliga.“ Kannski hefur
þetta verið sett vísvitandi inn í frásögnina, sem byggist á
munnlegri geymd, til að réttlæta afskipti Guðmundar af þessu
skuldamáli. Það er nefnilega meira en hugsanlegt, að Guðmund-
ur hafi beinlínis verið að seilast eftir tækifæri til að sölsa undir
sig dómsvald í klerkamálum og viljað láta skerast í odda, ef þörf
krefði. Hér hafi hann sem sagt fengið kærkomið tækifæri til að
framfylgja stefnu sinni.
137