Skagfirðingabók - 01.01.1985, Blaðsíða 144
SKAGFIRÐINGABÓK
Það hefði náttúrulega verið farsælla fyrir íslenzkt samfélag og
þróun þess á 13. öld að samkomulagsleiðin hefði verið valin í
stað hinnar opnu baráttu, sem Guðmundur velur. Kannski
hefur Guðmundur látið sig dreyma um þetta. Við vitum það
ekki. En það hefur greinilega verið óhugsandi að ná samstöðu
við Skálholtsbiskup um, að hin páfakirkjulega stefna yrði stefna
íslenzku kirkjunnar í báðum biskupsdæmunum. Það hefur
vissulega verið stefna Guðmundar Arasonar, að þar sem kanón-
ísk lög rækjust á landslög skyldu kanónísk lög ráða, en það er
jafnljóst, að Páll Jónsson í Skálholti hefur ekki verið fylgjandi
þeirri stefnu. Hér er um að ræða ágreining innan íslenzku
kirkjunnar og er skoðun Pálssöguhöfundar hér sláandi vitnis-
burður. Hann meinar, að kjarni málsins sé að virða landslög.
Þetta er vafalaust bergmál af skoðunum Páls biskups, en hann
hafði farið með goðorð áður en hann varð biskup. Höfundi
Pálssögu er ekki ónæði að þeirri spurningu, hvort landslög
rekist á guðslög. Við getum ályktað, að hann hafi verið þeirrar
skoðunar, að landslög bæri að virða þótt þau færu í bága við
guðslög (kirkjulög, kanónískan rétt). Höfundur sögunnar er
maður hins gamla þjóðlega kristindóms, þar sem kirkjan er
samofin þjóðfélaginu og hluti af því en ekki ríki í ríkinu. Hann
sér ekki kostina við að berja þjóðina til hlýðni við boð og bönn
hinnar nýju kirkjustefnu, páfakirkjustefnunnar. „Urðu þá góð
forlög góðra manna“ segir hann eftir að Guðmundur Arason
hafði verið rekinn af biskupsstólnum á Hólum. I hans augum er
Guðmundur uppreisnarmaður í íslenzku þjóðfélagi sem boð-
beri framandi og óheppilegrar stefnu. Sá kristindómur, sem er
höfundi Pálssögu að skapi, er kristindómur þeirra Brands Sæm-
undssonar og Klængs Þorsteinssonar að ógleymdum kristin-
dómi Páls Jónssonar. Það er kristindómur, sem virðir landslög.
Goðarnir höfðu hingað til farið með húsbóndavaldið í ís-
lenzku samfélagi, einnig gagnvart kirkjunni, þótt undantekn-
ingar finnist. Það er þetta, sem hin nýja stefna, páfakirkjustefn-
an og boðberi hennar á Islandi, Guðmundur Arason, vill
142