Skagfirðingabók - 01.01.1985, Blaðsíða 137
GUÐMUNDUR GÓÐI OG KOLBEINN TUMASON
bannfæringar, minnir mjög á það, hvernig þeir erkibiskup
(Eiríkur ívarsson) og páfi nota þetta vopn í baráttunni við
Sverri Sigurðsson Noregskonung og fylgjendur hans, og er
nærtækast að álykta, að skoðanir og stefna Guðmundar Ara-
sonar varðandi beitingu bannfæringar hafi einmitt mótazt undir
handarjaðri Eiríks Ivarssonar.
V
PÁFAKIRKJUSTEFNA í FRAMKVÆMD
Arið 1203 kemur Guðmundur Arason heim aftur með
kirkjustefnu sína í farangrinum og lendir þá fljótlega í árekstr-
um við Kolbein Tumason. Líta má svo á, að meginágreinings-
efnin hafi verið tvö. I fyrsta lagi hver staða kirkjunnar skyldi
vera og í öðru lagi beiting forboðs og bannfæringar. Athugum
fyrst beitingu forboðs og bannfæringar.
Það er ekki ástæða til að vefengja það, sem Finnur Jónsson
segir í kirkjusögu sinni, að hafi Þorlákur Þórhallsson ekki
fyrstur íslenzkra biskupa innleitt bannfæringu í íslenzkri
kristni, þá hafi hann að minnsta kosti fyrstur haft hana um
hönd. Finnur telur þetta runnið undan rifjum Eysteins Erlends-
sonar erkibiskups, sem vafalaust er rétt.14 Ekki getur það talizt
sennilegt, að við vitum allt um notkun Þorláks á bannfæringar-
vopninu. Astæðulaust er að reikna með því, að öll vitneskja um
þetta hafi varðveitzt í heimildum, sem okkur eru handbærar. En
hitt er hafið yfir allan vafa, að Þorlákur hefur farið mjög
gætilega með þetta hárbeitta vopn og að hann hefur látið þá
afskiptalausa, sem heyrðu Elólabiskupsdæmi til. Þess vegna
getum við fullyrt, að þegar Guðmundur Arason tekur að beita
bannfæringarvopninu, er hann að innleiða nýjung í Hólabiskups-
dæmi.
Vísur Kolbeins og Pálssaga sýna, að þessi nýjung er mikið
ágreiningsatriði, enda hefur hann beitt þessu vopni af
135