Jón á Bægisá - 01.04.1997, Blaðsíða 23

A mörkunum
óskyld líka) og síðan kom ég heim og opnaði dag einn aftur smá-
sagnasafnið Undir eldfjalli og las söguna „Fyrnist yfir allt“ og þar
birtust mér margar þessar hugleiðingar fræðimannanna og heim-
spekinganna í hnotskurn á fimmtán blaðsíðum.
Ég ætla að drepa á nokkrar hugleiðingar sem þessi saga vakti með
mér og ég vona að mér verði fyrirgefið þó þær verði brotakenndar;
þótt ég grípi einn þráð af öðrum og spinni saman þræði úr ólíkum
áttum. Ég gæti kannski haldið því fram að slík aðferð sé póst-
módernísk (síðmódernísk) og því í takt við tímann. En ef svo er þá
ætla ég líka að leyfa mér að vera gamaldags - eða formódernísk - og
beita aðferðum ævisögulegrar bókmenntarýni þar sem það hentar,
nýrýni þar sem það hentar o.s.frv. Ég ætla með öðrum orðum að byrja
á að gera nokkurs konar „close reading“ eða bjóða lesendum upp á
að rýna með mér í texta þessarar sögu.
II
Sagan hefst með þessum orðum: „Hún mundi fyrst eftir sér á landa-
mærum tveggja tungumála. Hún var fimm ára og úti á reginhafi á leið
til Kanada." Einmitt! Við vitum að höfundurinn Svava Jakobsdóttir
fluttist fimm ára með foreldrum sínum og systkinum til Kanada þar
sem þau bjuggu í fimm ár og því ekki ósennilegt að hér sé byggt á
persónulegri reynslu. (Leggið á minnið orðin landamæri og regin-
haf.) í för með litlu telpunni er Hvína. Um hana segir í sögunni (og
þetta er beint framhald af klausunni sem ég vitnaði til hér að ofan);
Hvína var líka um borð í skipinu. Telpunni þótti sjálfsagt að Hvína
ætlaði alla leið. Hvína var leiksystir hennar. Annað fólk þóttist ekki
sjá Hvínu. Töldu hana ósýnilega. Telpunni var sama um það. Hún
elti Hvínu á röndum bæði úti og inni og sat löngum stundum á tali
við hana. Hún sagði margar sögur af Hvínu. Hvína var stærri en hún
og vissi margt betur. Hvína réð alltaf ferð og enginn gat dregið í efa
að hún hefði veruleikaskyn því aldrei hnaut telpan um stól eða þúfu
þegar hún elti Hvínu. Og aldrei fór hún of nálægt borðstokknum
meðan Hvína var um borð. Stundum var Hvína fjarstödd að gegna
öðrum erindum en birtist þegar minnst varði til að leika við telpuna.
Eitt kvöldið á landamærahafinu fór mamma með telpuna niður í
káetu til að koma henni í háttinn. Hvína var í káetunni en þegar
telpan ætlaði að fagna henni færðist Hvína undan og smeygði sér út
um skrítna kringlótta gluggann og hvarf út á haf. Telpan brast í grát
og sagði að Hvína væri farin og mamma spurði hvert? Telpan benti
á gluggann.
Fór hún út um kýraugað? spurði mamma.
Kýraugað? Ekki vissi hún fýrr að hægt væri að fara út um kýrauga
og þótt mamma setti hana í kjöltu sér og héldi henni upp við mjúk-
an barm var hún samt óhuggandi. Hvína hafði verið döpur. Telpan
vissi að hún var farin fyrir fullt og allt og sagði að Hvína kæmi aldrei
á Jföapáá - HVAT? TALA THU ISLENZKU?
21