Jón á Bægisá - 01.04.1997, Blaðsíða 28

Soffía Auður Birgisdóttir
tunga, magi, hjarta og iður. Þriðji flokkurinn tengir svo þessa tvo, en
í honum eru löðrungur, smellur, skellur. Smellur í tungu þegar Sína
smellir í góm, skellur í hurð, smellur í landamærahliði, smellur í
kinnhesti.
III
Og hér ætla ég að draga landamæri í þessari ritsmíð og skella mér yfir
í aðrar hugleiðingar en þó skyldar - og vonandi verður eitthvert rök-
legt samhengi sýnilegt milli sögu Svövu og þess sem á eftir fer.
Mér virðist við hæfi að vitna aðeins í kanadíska heimspekinginn
Claude Lévesque (þar sem við höfum verið með söguhetju okkar í
Kanada um stund). Hann er einn af viðmælendum Jacques Derrida í
hringborðsumræðum um tungumál og þýðingar í bókinni Eyra hins
eða The Ear of the Other2 sem kom út fyrir rúmum áratug. Claude
Lévesque spyr Derrida í þessum umræðum, hvort það sé eitthvað til
sem kalla mætti tungumálasjálf; þ.e. getur verið að sjálf okkar eða
sjálfsmyndin eigi rætur í tungumálinu, verði til þar og sé skilyrt af
því. Lévesque bendir á (eins og margir hafa gert, t.a.m. Derrida sjálf-
ur) að rithöfundar smáþjóða, þjóða sem jafnvel hafa þurft að tileinka
sér tungu nýlenduherranna en bæla móðurtungu sína, eigi við
vandamál að etja sem sé oft nánast þráhyggja hjá þeim. Þeir skrifi
kannski á herratungunni en þrái móðurtunguna, þótt þeir reyni jafn-
vel sumir að afneita henni. Lévesque spyr: Byrjar rithöfundurinn
ekki einmitt að skrifa á þeirri stundu sem orðin bregðast honum,
þegar kunnugleg orð verða ókunnug á ný? Skrifar hann ekki einmitt
til að þýða þögnina yfir í ritað mál - án þess að rjúfa hana. Er það
ekki þannig sem hann sýnir hinu venjulega tungumáli virðingu þýð-
ingarinnar? Er rithöfundurinn ekki alltaf í leit að týndu tungumáli
(því tungumáli sem við þráum, sem við þykjumst vita að sé
hljómmeira, fegurra, auðskildara, ríkara af myndum og blæbrigðum,
og þess vegna heilagra, svo að segja)? Hver sá sem endurskapar
tungumálið, móðurmálið, brýtur hann ekki bæði efnislegt form
tungumálsins og þau föðurlegu lögmál sem héldu honum frá því í
upphafi?
Á einu sviði segir sagan „Fyrnist yfir allt“ frá telpu sem bælir
móðurmál sitt, lærir nýja herratungu - með þjáningum - (munið all-
ar myndirnar af kviðristu og löðrungum). En telpan var lítil og átti
því kannski auðveldara en Sína, sem fluttist til nýja landsins þegar
hún var orðin fullþroska, með að fara yfir mörkin. Hvína er það sjálf
sem tilheyrði fósturjörðunni og móðurmálinu, hún er sú sem hvarf
áður en komið var í höfn í nýja landinu. Sína er sú sem komst aldrei
yfir mörkin, er föst í landamærahliðinu, er ógnvekjandi eins og allir
þeir sem lifa á mörkunum, í útjaðrinum. Sína er sú sem hlegið er að
2 The Ear of the Other. Ed. Christie McDonald. Lincoln and London:
Universityof Nebraska Press, 1985, bls. 142-145
fási- d Jfíayáá - TÍMARIT ÞÝÐENDA 1*1997
26