Jón á Bægisá - 01.04.1997, Qupperneq 49

Greindin afvegaleiðir sálina
þegar dyrabjallan hringir er Brekkukotsannáll mættur í heimsókn.
Það er sérlega geðslegur herramaður sem veit margt og kann að segja
frá. I slagtogi með honum er hins vegar gömul skrudda sem mér
finnst ekkert eiga sameiginlegt með bókmenntum og þess vegna líð-
ur mér oft illa þegar þau koma saman. Það myndast einhver spenna
í herberginu, eða öllu heldur í höfði mér, þannig að ég tapa áttum.
Frændi minn einn sem kom oft hér áður fyrr finnst mér enn í dag
vera velkt eintak af Þrír menn á báti (og hundurínn sá fjórði) eftir
Jerome K. Jerome. Eg hló mikið yfir þeirri bók þegar ég var tíu ára eða
svo og brosi enn að frænda mínum.
Þegar ný bók, eða öllu heldur ólesin bók, kemur inn á heimili
okkar hjóna verður stundum togstreita okkar á milli um hvort okkar
skuli fyrst lesa hana. Þegar það okkar sem fyrr byrjar að lesa er komið
nokkuð á veg inn í bókina verður það oft ákaflega dulúðugt í fram-
komu og tilsvörum, lætur ekkert uppi um innihaldið eða hvernig því
líkar. Það er til að efla enn eftirvæntingu hins og jafnframt til að
koma í veg fyrir að það okkar sem ekki hefur kynnst bókinni missi
áhugann. Reyndar er það góð aðferð, finnst mér, að lesa bók, rétta
hana svo að konu minni og segja: Eg efast um að þér líki hún þessi.
Þar með verður þandinn laus og frú mín sökkvir sér ofan í bókina og
spyr kannski hvern fjárann ég eigi við.
Menn sem í huga mér breytast í bækur verða athyglisverðir menn.
En bækur sem verða að mönnum eru ekki eins forvitnilegar - þótt oft
sé gaman að þeim. Bækur, og þá á ég einkum við skáldsögur, eru hug-
arheimur sem hefur tiltekið yfirbragð en villir sjaldnast á sér heim-
ildir eins og fólk getur gert. I bókmenntafræðinni var einhvern tíma
talað um þær sögupersónur sem lesandinn gengi í lið með eða sam-
samaði sig og svo þær persónur sem væru sjálfkrafa andstæðingar aðal-
persónanna. Þegar sú formúla gengur upp í verki verður oft býsna
gaman að lesa og iðulega auðvelt að ímynda sér að maður sé sjálfur
aðalpersónan, ellegar þá nánasti vinur hennar og ráðgjafi eða a.m.k.
í aukahlutverki og á ferli upp og ofan síðurnar. Þegar ég las fýrst
Stúlkuna með Botticelli-andlitið varð ég umsvifalaust fastagestur á
Græna kaffi þar sem söguhetjan situr iðulega og hugsar og ég varð
líka farþegi í framsæti pallbílsins sem söguhetjan ók oft um skrítnar
slóðir við rannsókn glæpsins. Ég lagði Stúlkuna frá mér að loknum
lestri, gerði mér grein fyrir að vegna nafnsins fannst mér hún vera
fínleg hefðarfrú sem höfðaði mjög til mín og komst að þeirri niður-
stöðu að mestu skipti að ná fram stíl höfundarins eða öllu heldur
andblæ textans því með því móti einu gæti ég gert Stúlkuna með
Botticelli-andlitið að ástmey væntanlegra lesenda. (Þessar hugleið-
ingar leiða mig að því sem Paul Bowles sagði einhvers staðar: The in-
tellect is the souls pimp - greindin afvegaleiðir sálina.) Mér fannst
þannig að þótt bókin skyldi vissulega þýdd af nákvæmni þá skipti
fán á .'fSœyríá - HVAT? TALA THU ISLENZKU?
47