Þjóðmál - 01.09.2009, Side 43

Þjóðmál HAUST 2009 41
með afkastamestu höfundum sem rita um
heimspeki menntunar á ensku .
Kristján fæddist í Hveragerði í júlí árið
1959 . Foreldrar hans eru Kristján Einarsson
frá Djúpalæk og Unnur Friðbjarnardóttir .
Hann lauk BA prófi í heimspeki og þýsku
frá Háskóla Íslands árið 1983, MA prófi í
heimspeki frá Háskólanum í St . Andrews
í Skotlandi árið 1988 og doktorsprófi í
heimspeki frá sama skóla árið 1990 . Eftir BA
próf kenndi Kristján við Menntaskólann á
Akureyri en eftir að hann lauk doktorsnámi
var hann ráðinn að Háskólanum á Akureyri .
Hann fékk stöðu prófessors þar 1997 en
hvarf þaðan í fyrra og er nú prófessor við
Menntavísindasvið Háskóla Íslands .
Í því sem hér fer á eftir verður sagt í
örstuttu máli frá bókum Kristjáns .
*
Bækurnar sem komið hafa út á íslensku –
Þroskakostir, Af tvennu illu og Mannkost ir
– eru ritgerðasöfn . Mestallt efni þeirra hafði
áður birst í blöðum og tímaritum . Þær eru
ætlaðar almenningi fremur en sérfræðing-
um þótt þær fjalli að nokkru leyti um sömu
viðfangsefni og rit sem Kristján hefur sam ið
á ensku fyrir sérhæfðari lesendahóp .
Það af efni þessara íslensku bóka sem
mesta athygli hefur vakið er líklega röð tíu
greina um póstmódernisma sem birtust fyrst
í Lesbók Morgunblaðsins árið 1997 og eru
endurprentaðar í Mannkostum . Í þessum
greinum fer Kristján hörðum orðum um
franska tískuheimspeki af sauðahúsi
Foucault, Derrida og Baudrillard og lýsir
henni sem hrærigraut af bulli og vitleysu .
Þetta fór, eins og margir muna, illa í nokkra
hérlenda menntamenn sem vildu í senn vera
Philosophy, International Philosophical Quarterly, Journal of
Moral Education, Journal of Philosophical Research, Journal
of Philosophy of Education, Journal of Social Philosophy
og Journal of Theoretical Politics . Lista yfir öll útgefin rit
Kristjáns er að finna á vefsíðunni http://skrif .hi .is/kk9/.
róttækir og fylgja Parísartísku . Mig grunar
að sumir hafi ekki enn tekið Kristján í sátt
eftir þetta og kannski á það einhvern þátt
í því að frekar lítið hefur verið fjallað um
skrif hans í íslenskum fjölmiðlum . Áratug
seinna fór annar íslenskur menntamaður
mun harðari orðum um póstmóderníska
tískuspeki þegar Einar Már Jónsson ritaði
Bréf til Maríu (Reykjavík: Ormstunga,
2007) . Það vakti engan veginn eins hörð
við brögð og skrif Kristjáns og skýrist það
kannski af því að á þeim tíu árum sem liðu
á milli höfðu allmargir gert sér grein fyrir
að þessi speki, sem Kristján leyfði sér að
hafna meðan hún var hvað mest í tísku, var
aðallega innantóm mælgi .
Greinarnar tíu um póstmódernismann
voru ögrandi . Þær voru skrifaðar sem
ádrepur fremur en fræðilegar greinar . Sumt
annað í skrifum Kristjáns á íslensku er
ritað í stíl fræðimannsins og margt af því
efni skarast við það sem hann hefur ritað
á ensku . Eigi að velja einhverjar greinar úr
og telja þær öðrum betri eða merkari finnst
mér að þar á meðal ættu að minnsta kosti
að vera: Nytjastefnan (1992: s . 71–98); Um
geðshræringar (1997: s . 63–94); Að kenna
dygð (1997: s . 219–234); Lífsleikni í skólum
(2002: s . 50–80) og Stórmennska (2002:
s . 81–116) . En kannski er vitleysa að velja
svona úr . Til að kynnast hugsun Kristjáns
er best að lesa bækur hans á íslensku frá
upphafi til enda . Þær eru afar læsilegar og
í þeim kynnist lesandinn rökföstum og
skeleggum talsmanni nytjastefnu í siðfræði,
mannskilnings sem byggist á siðfræði
Aristótelesar og gilda sem oft eru kennd við
upp lýsingastefnu, veraldarhyggju og vís-
inda lega hugsun .
Áhrif nokkurra sígildra heimspekirita
eru augljós í skrifum Kristjáns og má þar
helst nefna Siðfræði Níkomakkosar eftir
Aristóteles (384–322 f . Kr .) og rit eftir John