Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2011, Blaðsíða 50

Jón Ma. Ásgeirsson, Háskóla íslands
Frá Esra til Mishna:
Munnlegar og ritaðar lagahefðir innan gyðingdóms
og í frumkristni
Inngangur
í hversdagslegum skilningi er gyðingdómur nánast fullkomlega samtvinn-
aður hugmyndum um lögmál eða lög. Því fer þó fjarri að lagahefðir hafi
einar ráðið ríkjum þegar gyðingdómur rís af rústum babýlónsku herleiðing-
arinnar. Endurreisnarverkið sem einkum er tileinkað þeim Esra og Nehemía
gengur til að mynda fyrst og fremst út á það að reisa eða endurreisa musteri
hinna fornu dýrðardaga Salómons.1 Musterið og musterisdýrkunin átti eftir
að verða einn helsti keppinautur þeirra sem lögðu fyrir sig lögmálið og
túlkun þess allt fram yfir daga Jesú Krists. í hópi fjölmargra hreyfmga sem
leituðust við að túlka persónu Jesú Krists í ljósi gyðinglegra hefða var meðal
annarra hreyfmg sem túlkaði hlutverk Jesú í samhengi fórnardýrkunarinnar
í musterinu. Um þessa hreyfmgu og skilning hennar má lesa í Hebrebréfmu
en það var skrifað á fyrsta aldarfjórðungi annarrar aldar þessa tímatals.2
Musterisdýrkunin var í höndum æðstaprests og hirðar hans sem saman-
stóð meðal annars af lægra settum prestum. Æðstiprestur hverju sinni var
valinn úr hópi yfirstéttar Gyðinga og kom þannig frá ríkra manna fjöl-
1 Ýmislegt er á huldu um meint musteri Salómons konungs. Fornleifauppgrefdr styðja ekki hinar
biblíulegu frásagnir þar að lútandi en einu voldugu minjarnar sem hugsanlega er unnt að dagsetja
til tíundu aldar f. Kr. á umræddu svæði eru virkisveggir, sjá t.d. Jane M. Cahill, „Jerusalem at the
Time of the United Monarchy: The Archaeological Evidence" 2003, s. 13-80. Guðfræðingurinn
Roland de Vaux viðurkennir að ekki sé mikið vitað um meinta endurbyggingu Esra og Nehemía
en hann tekur frásagnir ritanna sem við þá eru kennd trúanlegar. Hann segir, „We know very
little about this Temple. ... It is quite certain that it followed the plan of the former Temple
[þ.e. Salómons] and it is highly probable that it was exactly the same size,” Ancient Israel: Its Life
and Institutions 1965, s. 324. Reyndar er afar lítið vitað um sögu Júdeu frá lokum babýlónsku
herleiðingarinnar allt til tíma Makkabeanna á annarri öld þegar undanskildar eru heimildir Esra
og Nehemía, James C. VanderKam, An Introdcution to Early Judaism 2001, s. 6.
2 Sjá t.d. Burton L. Mack, Who Wrote the New Testamentl The Making of the Christian Myth 1995,
s. 188-193.
48