Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2011, Síða 126

Höfundur bendir á að Tillich hafi flutt prédikun um Jakobsglímuna í
Fyrstu Mósebók árið 1909 og reynt að sýna fram á að Guð mæti manninum
sem hulinn og afhjúpaður, í glímunni við hann birtist Guð Jakobi, eftir að
hann hafði glímt næturlangt við engilinn meðtók hann blessun engilsins
og kallaði glímustaðinn Peníel sem merkir „auglit Guðs“. í prédikuninni
segir Tillich:
Kæru vinir, þekkkjum við ekki einnig staði þar sem við höfum „séð Guð
augliti til auglids og sál okkar hefur læknast“? Sé ekki svo gætu þessir staðir
og ættu einmitt að verða ykkar Peníel... „Hjarta vort er órótt uns það hvílist
í þér.“ Óeirðin, friðleysið, er fyrsta einkenni um sjúkleika sálarinnar. Sjáið
allt fólkið sem glatar friði sínum í daglegu lífi. Það er óttinn við morgun-
daginn sem truflar hjartað og veldur djúpum áhyggjum. Óttinn vegna
framtíðarinnar, atvinnunnar, fjölskyldunnar, afkomunnar. Hvar er friður?
Peníel er fyrir Tillich tákn um heilaga umhyggju sem er engu að síður
þrungin vitund um heilaga návist þar sem lífi mannsins er borgið. Hér
eru þemu tilvistarstefnunnar sem síðar kom fram á sjónarsviðið. Peníel er
staðurinn þar sem maðurinn heyr sína innri baráttu. Markmið Tillichs er að
sýna fram á að barátta mannsins við það sem skiptir hann óendanlega miklu
máli (ultimate concern) verði aldrei umflúin, sá sem leitar skjóls í því sem
skiptir ekki óendanlega miklu máli heldur í forgengilegum, tímabundnum
hlutum, er að flýja „engil Guðs“. Hann verður með öðrum orðum að standa
frammi fýrir hyldýpinu þar sem Guð birtist fyrst sem hinn huldi Guð.
Firringin afhjúpar ekki aðeins fjarlægð mannsins frá Guði heldur einnig
þrá hans til Guðs.
Fjórði hluti: Logandi eldur
„Logandi eldur“ heitir fjórði hlutinn og hefst með umfjöllun um plat-
ónska viskuhugtakið khora, sem Júlíu Kristevu er hugleikið, einnig er
ítarleg umfjöllun um viskuna: viskuhyldýpið, móðir og mey, sömuleiðis er
fjallað um viskuástina að platónskum skilningi. Hér er fengist við fræði-
legar hliðar á hyldýpi Tillichs sem er að verulegu leyti ættað firá Schelling
og Böhme en hin platónska viska, khora, kemur einnig við sögu. Fyrir
þeim Schelling og Böhme var ólgandi hyldýpið (Ungrund) meginhugtak.
Þar sáu þeir þrá hyldýpisins til þess að fæðast, verða að veruleika, hér
skynjuðu þeir þrá guðdómsins til þess að skapa heiminn með visku sinni.
I ritum Tillichs er að finna greinilegar hugmyndir sem eiga sér rætur
í þessum hugarheimi: heimurinn er til orðinn vegna viskunnar, þeim
124