Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2011, Side 148

Gunnlaugur A. Jónsson, Háskóla íslands: Ritdómur
Carol Meyers:
Exodus
The Cambridge Bible Commentary
Cambridge University Press, 2005 (311 bls.)
Skýringarit Carol Meyers við Exodus er dæmigert fyrir breyttar áherslur í
fræðunum á síðastliðnum árum. Ekki er lengur gengið út frá því að Exodus
hafi að geyma frásagnir sem séu „sannar“ í skilningi sagnfræðinnar. Meyers
segir að ekki þurfi að fara nema eina kynslóð aftur til að sjá stöðu sem var
allt önnur. Þá hafi sannfræði Exodus-atburðanna almennt verið viðurkennd.
Því hafi verið trúað að sögurnar hefðu varðveist hjá ólíkum hópum Israelíta
og sú staðreynd hafi leitt til myndunar ólíkra frásagnarheimilda. Raunar tel
ég að sannfræði Exodus-atburðanna hafi mun fyrr verið dregin í efa heldur
en Meyers vill vera láta, en rétt er það hins vegar að miklar breytingar hafa
átt sér stað í afstöðunni til ritsins undanfarna áratugi. í ritinu er greinilega
tekið mið af nýjum áherslum á fræðasviðinum, svo sem félagslegum rann-
sóknum og frásagnarrýni.
í skýringariti Brevards S. Childs (1923-2007) Exodus, OTL 1974, mátti
þegar skynja breyttar áherslur. Áherslan hafði þar færst yfir á hinn endanlega
texta í svokallaðri kanónískri rýni þar sem textarnir voru skoðaðir í ljósi
Ritningarinnar í heild. Straumar í nútíma bókmenntafræði hafa haft sín
áhrif. Nú er verulega breytt staða á sviði gamlatestamentisfræða. Andstæðir
pólar eru í fræðunum milli svokallaðra „minimalista“ og „maximalista“.
Þeir fyrrnefndu telja að Gamla testamentið sé að langmestu leyti orðið til
á persneska tímabilinu og hafi lítið sem ekkert sögulegt gildi fyrir eldri
tímabil sem það greinir frá. Hinn biblíulegi „Israel“ er einfaldlega sagður
vera bókmenntalegur tilbúningur. Maximalistar halda hins vegar fast í
sögulegan áreiðanleika ritsafnsins. Átökin koma ekki síst í Ijós í afstöðunni
til grundvallaratburða eins og Exodus. Báðir hóparnir beita fyrir sig niður-
stöðum fornleifafræðirannsókna þannig að því fer fjarri að samstaða ríki
um niðurstöður þeirra. Raunar hefur hinn virti fornleifafræðingur William
146