Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Blaðsíða 126

125
kunni að bera þess sjáanleg merki að honum líði illa er ekki beinlínis hægt
að sjá hvort hann finnur til líkamlega. Það liggur því í augum uppi að
frásögnin er mikilvægasta leiðin til að auka skilning annarra á eigin sárs-
auka.13 Elaine Scarry segir í bók sinni The Body in Pain að frásagnir af sárs-
auka orki missterkt á fólk. Ef um sársauka annarra sé að ræða sé algengt
að menn leiði hugann að honum um stund en síðan ekki meir. Hún bendir
á að þrátt fyrir að fólk leggi sig fram um að skilja þjáningu annarra, takist
það aldrei til fulls; því sé hins vegar tamt að efast um sannleiksgildi sárs-
aukafrásagna.14 Einnig virðist skipta máli hver segir frá. Lýsingar Málfríðar
benda til dæmis til þess að samfélagsleg staða hennar hafi valdið því að
ekki var hlustað á hana þegar hún sagði frá veikindum sínum og sársauka.
Í kaflanum „Hrakfallasaga mín“ má til að mynda lesa um afstöðu íslenskra
lækna gagnvart Málfríði. Þá virðist hafa skort þekkingu til að meðhöndla
mein hennar og í krafti yfirburða samfélagsstöðu gátu þeir bægt henni frá
sér eins og eftirfarandi dæmi vitna um:
öxlin, langpínd og sár, hafðist illa við um sumarið, og fór ég með
hana til læknis míns. Það skyldi ég aldrei gert hafa. Vel getur verið,
að margir læknar skilji vel líkamann og mein hans, en þessi skildi
ekki öxl mína og mein hennar. (Samt held ég hann vera prýði stéttar
sinnar). Hann sendi mig til annars læknis, sá var doktor medicinae
og hinn hálærðasti, sérfróður í þeim veikindum sem raunar ömuðu
mér, og sendi hann mig (hálfvegis) til annars, sem vera kynni enn
hálærðari og einnig doktor í sinni sömu sérfræði.
Báru nú þessir þrír (eða tveir) spekingar saman ráð sín, og urðu
þeir ásáttir um að mig skyldi nudda og gefa mér heita geisla á öxlina
sem farin var að byrja að stirðna. [...]
Ekki græddist meinsemd mín, enda ekki von, heldur glæddist
hún, en hitt sem ekki vildi glæðast, það var skilningurinn hjá nudd-
lækninum mínum, blessuðum karlinum, heldur sat hann með höf-
uðið gríðarbreitt á alla kanta, saklaus af skilningi.15
13 Sjá David B. Morris, „Narrative, ethics, and pain“, bls. 65.
14 Sjá Elaine Scarry, The Body in Pain. The making and unmaking of the world, New
York: Oxford University Press, 1987, bls. 3–7. Þess má geta að í bókinni Um
sársauka annarra ræðir Susan Sontag á svipaðan hátt um áhrif fréttaljósmynda af
stríðshörmungum á fólk. Hún er þeirrar skoðunar að menn séu almennt fremur
ónæmir fyrir sársauka annarra. Susan Sontag, Um sársauka annarra, þýð. Uggi
Jónsson, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2006.
15 Málfríður Einarsdóttir, Úr sálarkirnunni, bls. 41.
AF ALLRi PÍSL OG KVALRæði . . .