Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2016, Page 140

139
barninu hafði hinn fullorðni öðlast skynsemi og rökhugsun en var syndum
hlaðinn og hafði fjarlægst náttúruna og guð.59 Barnið í textanum stendur
hreint og saklaust andspænis Svörtupísl, hinu illa, svarta og djöfullega.
Málfríður gleðst yfir nærveru barnsins og sakleysi þess og því víkur þung-
lyndið frá um stund. Barnið hirðir ekki um „skynsamlegar“ hindranir; fyrir
því eru allir vegir færir, það er ósnortið af úrtölum og niðurrifshugsunum
og þess vegna andstæða þunglyndis/Svörtupíslar en Málfríður er reyndar
ekki fyrr búin að draga fram kosti þess en hún sér og sýnir annmarka eða
hindranir: barnið dreymir um að verða allt milli himins og jarðar en ræður
þegar upp er staðið ekki við einföldustu hluti. En kannski er það líka hrifn-
ing hennar á barninu, sem segir svo vel frá, sem hrekur Svörtupísl burt.
Hér hefur verið fjallað um fáeinar lýsingar Málfríðar á því hvernig hún
upplifir veikindi og þá einkum þunglyndi. Af dæmunum er ljóst að árás-
arlíkingar og vísanir í þekktar hugmyndir um þunglyndi eru lykilatriði
þegar skáldkonan segir frá líðan sinni.60 En frásagnirnar fá óvenjulega vídd
og verða margræðari með húmornum; í krafti hans teflir Málfríður saman
fleiri hugmyndum en blasa við í fyrstu. Það hrekkur því kannski skammt
að hugsa um orðin ein í texta Málfríðar. Hugarferlin, bæði Málfríðar og
lesandans, og samspil þeirra geta skýrt sitt af hverju en þau gera frásögn-
ina eins markvissa og raun ber vitni. Málfríður beitir iðulega húmor sem
kemur í veg fyrir að þjáningin verði nokkurn tímann allsráðandi í text-
anum. Þannig tekst henni að vega upp á móti alvarleika efnisins en um leið
ýtir hún við skynjun lesanda, sem fyrir vikið verður ekki eins ónæmur fyrir
sársauka hennar.
Að lokum
Frásögnin er ekki eina listformið sem Málfríður beitti til að miðla sárs-
auka því alla ævina saumaði hún út myndir og er sumum þeirra beinlínis
ætlað að sýna þjáningar hennar. Myndefni Málfríðar er allt annað en hefð-
bundið. Í viðtali við Þórunni Sigurðardóttur frá árinu 1982 segir hún:
59 Sjá Jeanette Sky, „Myths of innocence and imagination“, Nature & Theology 4/2002,
bls. 363–376, hér bls. 368–369.
60 Þess ber að geta að sumar hugmyndirnar sem Málfríður fjallar um eru vel þekktar
í dag en minna þegar bókin kom út árið 1978, og enn minna þegar atburðirnir sem
sagt er frá áttu sér stað. Ljóst er því að Málfríður hefur ekki einvörðungu verið
vel lesin heldur jafnframt afar frumleg í hugsun, sbr. að hún nýtir sér eitthvað sem
minnir á hugræna atferlismeðferð gegn þunglyndinu (sbr. leikina og galdrana til
að kveða þunglyndið niður) áður en það meðferðarúrræði náði útbreiðslu hér á
landi.
AF ALLRi PÍSL OG KVALRæði . . .