Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Page 7

A ð s n í ð a s é r s t a k k e f t i r v e x t i
TMM 2009 · 3 7
manneskjum hafa hingað til allar vinnufúsar hendur þurft að leggjast á
árarnar, sem er örugglega ein ástæða tiltölulega lítils atvinnuleysis hér á
landi í áranna rás. Við höfum þurft á hverjum einstaklingi að halda og
jafnvel hafa sumir sinnt fleiri en einu hlutverki til að koma verkefnunum
áfram. Þetta hefur verið íbúum þessa lands mikil áskorun, tækifærin
eru fleiri og samkeppnin um bestu störfin minni en hjá erlendum stór-
þjóðum. Að sama skapi eru tindarnir ekki eins háir og völdin minni en
þeirra sem ná til æðstu metorða hjá stærri þjóðum. Þá fylgir líka
fámenninu margvíslegur vandi tengdur kunningjasamfélagi og hags-
munatengslum sem aðrar þjóðir glíma ekki við eða að minnsta kosti í
mun minni mæli.
Mikael hefur einkum í huga stærð stofnana almennt og mér segir svo
hugur að þar sé hann meðal annars að vísa til þess að stjórnkerfið sé of
fyrirferðarmikið fyrir okkar litla samfélag: hér séu of margir ráðherrar,
alþingismenn, ráðuneyti og stjórnmálaflokkar svo dæmi séu tekin. Allt
sé þetta til þess fallið að veita of mikið svigrúm fyrir innbyrðis deilur og
karp í stað skilvirkra úrlausna þeirra verkefna sem staðið er frammi
fyrir. Grein Mikaels er öðrum þræði hvatning til hagfræðinga og félags-
vísindamanna um að taka smæðina alvarlega í rannsóknum sínum,
íhuga hvernig samfélagið eigi að mæta henni og horfast í augu við að
örþjóð getur ekki byggt upp stjórnkerfi svipað því sem gerist með stærri
þjóðum eða haldið uppi sömu starfsemi og þær þjóðir. Augljósasti þátt-
urinn sem við höfum látið bandamönnum eftir að sinna fyrir okkur eru
öryggis- og varnarmál en hið sama gildir líka á mörgum sviðum rann-
sókna og menntunar þar sem sérhæfingin er of mikil til að við getum
sinnt þessu hér á landi. Á hinn bóginn verður hvert samfélag að búa við
næga fjölbreytni í menntun, menningu og viðskiptum, eigi það að lifa
af. Alþjóðavæðing og hraðstígar tækniframfarir hafa gerbreytt umhverfi
okkar og sérhæfingin hefur aldrei verið meiri á öllum sviðum. Við verð-
um því sífellt að takast á við þá spurningu hvaða þjónustu við megnum
að veita og hvaða þjónustu við verðum að sækja annað.
Stjórnkerfið getur verið veikburða í fleiri en einum skilningi. Hér á
landi er og verður það veikburða vegna fámennis og takmarkaðra
möguleika á sérhæfingu, en einmitt vegna þessara veikleika verðum við
að tryggja að þeir sem þar vinna ráði við hlutverk sitt. Mér hefur virst að
Íslendingar hafi tvíbenta afstöðu til ríkisvalds og opinberrar þjónustu.
Of lengi hefur tíðkast að tala með niðrandi hætti um stofnanir ríkisins
og á stundum hefur verið haft á orði að ríkisstarfsmenn geri fátt annað
en að naga blýanta. Eins og berlega hefur komið fram á síðustu mán-
uðum, þegar öll spjót standa á okkur utan úr heimi, hefur mikið mætt á
TMM_3_2009.indd 7 8/21/09 11:45:27 AM