Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Blaðsíða 37

TMM 2009 · 3 37
G i n t a r a s G r a j a u s k a s
gefin út í Þýskalandi, Svíþjóð, Póllandi, Bretlandi,
á Ítalíu og Íslandi.
Í fyrstu ljóðabók sinni, Húðflúri (Tatuiruote)
1993, tók skáldið nokkurt mið af ríkjandi fagur-
fræði en gerði jafnframt ákveðnar tilraunir til að
brjótast undan hefðinni og öðlast sjálfstæði. Eins-
og áður sagði voru nýir tímar og krafan um breyt-
ingar lá í loftinu. Gamla tungutakið hafði á vissan
hátt glatað merkingu sinni, svo bæði eldri skáld og
nýliðar urðu að leita nýrra leiða til að tjá sig. Með
öruggum tökum náði Gintaras Grajauskas að
hasla sér völl meðal efnilegra höfunda. Það liðu
fimm ár frá því að fyrstu ljóð hans birtust í tímaritum og þar til Húðflúr kom
út, en sama ár sendi hann frá líka sér bók með blönduðu efni, ljóðum, leiktext-
um og smáprósum, sem nefndist Fuglafræði (Ornitologija). Þeirri útgáfu ýtir
Gintaras hins vegar gjarna til hliðar þegar verk hans í heild eru til umfjöllunar.
Með festu og frumleika tókst honum smám saman að þróa sinn sérstæða stíl
svo ekki leið á löngu áður en hægt var að tala um hann sem skrásetjara daglegs
lífs í Litháen og skáld sem batt ekki bagga sína sömu hnútum og aðrir höfund-
ar.
Önnur ljóðabók Gintaras, Orlof einsetumanns (Astiskyrélio atostogos) 1995,
var unnin í samstarfi við myndlistarmanninn Audrius Jankauskas og var jafn-
ræði með ljóðum og myndum. Bókin fékk þá umsögn að höfundurinn væri
samkvæmur sjálfum sér en hugmyndaríkur lesandi gæti þó lesið hana sem
einskonar myndasögu. Það er síðan í þriðju ljóðabókinni, Ljóðaskrá (Katalo-
gas) 1997, sem Gintaras Grajauskas kemur fram með þroskaða og sterka rödd,
hefur með öðrum orðum fundið þann tón sem hefur einkennt ljóð hans allar
götur síðan. Beinflautan (Kauline dudele) frá 1999 færði honum opinbera við-
urkenningu og fleiri en ein mikilvæg verðlaun. Árið 2004 kom út Saga nýjustu
tíma: Kennslubók fyrir byrjendur (Naujausių laikų istorija: vadovélis praded-
antiesiems), en í henni daðrar skáldið við lágkúrulegan hversdagsleika og það
sem kalla mætti ómerkilega list eða listlíki og ögrar enn frekar litháskri bók-
menntahefð. Nýjust er svo bókin Ljóð af eigin skinni (Eilėraščiai savo kailiu),
sem kom út haustið 2008, og kallast titillinn skemmtilega á við frumraunina.
Hvers konar skáld er þá Gintaras Grajauskas? Skáld niðurrifs, afbyggingar
og umbreytinga, hefur verið sagt um stíl hans. Aðrir hafa talað um að honum
hafi tekist að nýta bogarumhverfi sem slíkt í ljóðum sínum en jafnframt að
skilja einstaklinginn frá fjöldanum. Oft og tíðum er borgin auðkennd sem
hafnarborg og líkist jafnframt kóngulóarvef þar sem hver og einn situr í miðju.
Auðvelt er að koma auga á tengsl við sígilda ljóðlist, en um leið teygja ljóðin
anga sína í átt að jazztónlist og þeim textum sem henni tilheyra. Þótt höfund-
urinn geri yfirleitt skýran greinarmun á bókmenntatexta og söngljóðum fer
ekki hjá því að verulegra áhrifa gæti í báðar áttir. Þannig er óhætt að taka undir
þá skemmtilegu kenningu að Gintaras nýti sér eðli blásturshljóðfæra og slag-
TMM_3_2009.indd 37 8/21/09 11:45:29 AM