Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Blaðsíða 117

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Blaðsíða 117
„ É g e r l í f , s e m v i l l l i fa , u m va f i n n l í f i s e m v i l l l i fa .“ TMM 2009 · 3 117 síðan kom silfuröldin og að henni lokinni koparöld, en að jafnaði álitu alkemistar að samtími þeirra og erfiðleikar hans væru bundnir við járn- ið.25 Auk þessa var í alkemíunni leitað að samspili milli þátta í nátt- úrunni, alheimi og Guði við líf mannsins. Kerfi þrennda voru algeng og kölluðust á við manninn sem líkama, sál og anda. Hver þessara eigin- leika svarar til a) jarðar, vatns og elds og b) blýs, silfurs og gulls; eða á við c) himintunglin satúrnus, mána og sól eða d) Guð sem föður, son og heilagan anda.26 Alkemistar voru því ekki knúnir áfram af gróðavon heldur viðleitn- inni til að bæta mann og heim. Alkemían verður að helgunarferli alkemistans þar sem holdtekja, starf og píslarganga, en umfram allt kross og upprisa Jesú Krists, eru mótandi þættir í samspilinu milli „míkró- og makrókosmos“. Það gefur að skilja að kenningar kirkjunnar um eðlisbreytingu efnanna í altarissakramentinu eru hér miðlægar. Það er ekki bara tengt helguninni heldur við þau efnahvörf sem eru kölluð fram í tilraunum alkemistanna. Alkemían byggist á heimsmynd fyrir tíma náttúruvísinda þar sem álitið var að efnið hefði í sér möguleika til að breytast úr einu í annað. Náttúrunni allri liggur til grundvallar nauðsyn, stigveldi og markmið þar sem allt vísar til eða stefnir að æðra stigi. Allt í náttúrunni leitast við að færast af stigi ófullkomleika til þess sem fullkomnara er. Viðleitni alkemista var að setja inn í þetta ferli efnahvata er örvuðu ferlið. Mark- miðið var að breyta óæðri málmum í æðri málm eða gull, málm hins guðlega. Í alkemíunni var gengið út frá því að öllu efni liggi til grundvall- ar frumefnið (prima materia) sem öll önnur efni þróuðust út frá og stefndu til. Alkemistinn átti að þekkja ferlið til að geta haft áhrif á það. Þannig séð var ekki munur á að breyta málmi í gull eða lífi í eilíft líf. Til- gangurinn var sá sami, fullkomleikinn í Guði. Leiðin þangað var í gegn- um endurlausn og helgun. Inntakið var að læra að þekkja þá opinberun er Guð hafði lagt í sköpun sína og var við hlið opinberunarinnar í Kristi. Viskusteinninn sem alkemían leitaðist við að nálgast var Kristur. Alkemían tengdist kristinni sköpunartrú, heimsslitafræðum og dul- speki sterkum böndum. Í henni er auk þess gripið til hugmynda úr heimi fornra goðsagna og stjörnufræði. Það gefur að skilja að sértrúar- áherslur gátu vel þrifist innan hennar en hún var þó aldrei fordæmd af kirkjuyfirvöldum. Innan háskólanna varð alkemían ekki að sjálfstæðu fagi þótt hún ætti sér marga fylgismenn þar (t.d. Isaac Newton 1642– 1727) og meðal almennings. Þegar líða fer á 17. öldina og heimsmynd náttúruvísinda verður mótandi, gliðnar sambandið milli náttúruathug- ana og trúarlífs. Náttúruvísindin gera nálganir alkemista smám saman TMM_3_2009.indd 117 8/21/09 11:45:37 AM
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.