Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Blaðsíða 15

TMM 2009 · 3 15
K a d e r A b d o l a h
Unga manninum í húsinu, Shahbal, syni bænakallarans, blöskrar það sem
honum finnst vera andvaraleysi húsráðenda og þröngvar samtímanum inn í
húsið. Fyrir hans tilstilli kemur sjónvarp fyrst inn fyrir þröskuld húss mosk-
unnar – í húmi nætur, til þess að nágrannarnir verði ekki vitni að guðlastinu.
Shahbal heimtar að ímaminn og Aga Djan horfi á sjónvarpið eitt ákveðið
kvöld, því þá verði sýnt beint frá því þegar fyrsti maðurinn stígur fæti á tungl-
ið.
Ímam verður að vita eitthvað um allt mögulegt. Hann verður að hafa nasasjón af því
sem gerist í kringum hann. Alsaberí [ímaminn] les aðeins bækurnar í bókasafninu
sínu og það eru allt ævagamlar skræður. Hann les engin dagblöð. Hann veit ekkert
um … til dæmis tunglið. (Bls. 21)
Þannig fá lesendur fyrsta ártalið sem þeir geta miðað við: þegar Neil Arm-
strong og Buzz Aldrin tóku risastökk fyrir mannkynið og tróðu tunglið fótum
í júlí 1969.
Á næstu 450 síðum fer lesandinn um mikla umbrotatíma í íranskri sögu,
aðdragandann að klerkabyltingunni og píslarvottastríðið við Írak. Bókin fylgir
mannkynssögunni í grófum dráttum; á svo sannfærandi hátt að það er auðvelt
að gleyma að fléttan er skálduð. Jafnvel borgin Sanadjan er hugarburður höf-
undar.
Shahbal er fjórtán ára þegar hann ber sjónvarpið inn í hús moskunnar.
Hann er jafnaldri höfundarins Kaders Abdolah, sem er fæddur í desember
1954. Við nánari athugun er fleira líkt með persónunni og höfundinum, betur
verður vikið að því síðar. Þetta er ekki sagan af Shahbal, þetta er sagan af húsi
moskunnar. Þetta er sagan af því þegar tíminn nær loksins að hripa inn í húsið,
fylla það upp að rjáfrum og rífa það af grunninum.
– – –
Því fer fjarri að allt hafi verið með kyrrum kjörum í írönsku samfélagi áður en
bókin hefst. Reza Shah Pahlavi krýndi sjálfan sig til keisara árið 1925 og og
hófst strax handa við að fleyta Íran fram til nútímans. Líkt og Ataturk í
nágrannalandinu Tyrklandi vildi hann byggja upp trúlausa stjórnsýslu. Hann
afnam íslömsku sharíalögin að mestu leyti, þjóðnýtti eigur trúarstofnana og
gróf undan valdi klerkanna á ýmsan hátt. Það rann trúræknum Írönum til rifja
og espaði klerkana upp.
Íran var eitt fátækasta land heims fram eftir tuttugustu öldinni, þrátt fyrir
auðugar gas- og olíulindir. Það stóð Írönum fyrir þrifum að olíugróðinn rann
að mestu leyti í vasa Breta, fyrir tilstilli svívirðilegra samninga.
Bretar og Rússar hlutuðust mikið til um írönsk stjórnmál á fyrri hluta tutt-
ugustu aldar. Mohammed Reza Pahlavi, sonur gamla keisarans, tók við 1941 en
gat aldrei losað sig við það orðspor að hann væri leppur erlendra ríkja. Almenn-
ingur styrktist í þeirri trú eftir að bandaríska leyniþjónustan steypti Musaddiq
forsætisráðherra af stóli í sviðsettu valdaráni árið 1953. Þetta víkur Írönum
TMM_3_2009.indd 15 8/21/09 11:45:27 AM