Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Page 38

38 TMM 2009 · 3
B ó k m e n n t a h á t í ð
verks í ljóðagerð sinni og lendi þá einhvers staðar á milli jazzspuna og hefð-
bundins forms sem skapi um leið ljóðrænan kraft. Sú líking hefur einnig verið
sett fram að hann sé einsog tónlistarmaður að flytja sígild verk án þess að nota
hljóðfæri.
Andstæðurnar eru líka áberandi í verkum hans. Undrun bindur enda á
glens, blústaktar rjúfa heimspekilega þanka og frásagnaljóð fléttast saman við
dæmisögur og jafnvel spakmæli. Gintaras tekst einkar vel að setja fram efni
sem hefur táknræna merkingu. Oftar en ekki er persónulegur sögumaður víðs
fjarri. Ljóðin eru þá fyrst og fremst návæm skoðun, myndbirting, skrásetning
eða athugasemdir við ríkjandi ástand, hófstillt en áhrifarík. Undirliggjandi
kímni eða ískalt háð er algengt og stundum bregður fyrir hárbeittri ádeilu.
Ljóðmælandinn er ekki rómantískur einsetumaður eða hafinn yfir aðra heldur
þvert móti á sama plani, hvorki hetjudýrkandi né fylgismaður einstaklings-
framtaks. Í grein um ljóðlist kemst Gintaras svo að orði: „Með hvaða mæli-
kvarða ætti ég að meta ljóð sem fyrir utan vissar reglur um handverk stendur
fyrir það eina sem vert er að veita athygli; uppljóstrun tilverunnar? Fyrir mér
fangar gott og sannort ljóð fyrst og fremst yrkisefni sitt (þetta er sjónrænt hug-
tak, ekki hugtak úr fjölleikahúsi). Það er heldur ekki erfitt að bera kennsl á
slæmt ljóð – það lætur mann sjá tvöfalt.“ („Eins konar ávaxtagrautur“ – Eftir
eyranu, 2002.)
Í byrjendaverkinu Húðflúri ríkti talsverð bjartsýni og hefðbundin fagur-
fræði, en háð og leikur voru á yfirborðinu í Orlofi einsetumanns. Frá og með
Ljóðaskrá verður ljóðmálið hjá Gintaras til muna þurrara og meira í ætt við
nafnhvörf en myndhvörf. Kannski má líta svo á að hann hann gangi í berhögg
við tilgerðarlega og oft tilfinningaþrungna ljóðlist samtímans. Í ljóðum hans
birtast hversdagslegir þættir og textinn dregur dám af venjulegu talmáli, sem
verður enn meira ríkjandi í Beinflautunni og Sögu nýjustu tíma.
Ginaras Grajauskas hefur í ljóðum sínum fundið nýjan farveg og ekki fylgt
straumnum í litháskri ljóðagerð þar sem tilfinningahlaðinn og opinn stíll er
ráðandi. Hann hefur haldið sig við frásagnarstíl og fremur tekið mið af prósa-
texta. Ljóð hans vega oftast salt á milli skipulags og óreiðu, í þeim rúmast bæði
fjarvídd og nánd, en þau brúa líka á vissan hátt bil sem öðrum skáldum hefur
ekki tekist að gera skil. Þegar allt kemur til alls, og glöggir rýnendur hafa
komið auga á, er það fyrst og fremst leit skáldsins að nýjum og nánum tengslum
sem er drifkrafturinn í ljóðverkinu. Í smáljóðinu Takmarkalaus nótt er dregin
upp einföld og skýr mynd í þeim anda:
aðeins tveir líkamar í myrkrinu
sem reyna að flétta sig saman
þéttar en Guði þóknast
(Beinflautan, 1999)
Auk ljóðabókanna hefur Gintaras Grajauskas sent frá sér ritgerðasafnið Eftir
eyranu (Iš klausos) 2002, skáldsöguna Villutrú (Erezija) 2005, fimm geisladiska
með hljómsveitunum Kontrabanda og Rokfeleriai, og nokkur leikrit sem unnið
TMM_3_2009.indd 38 8/21/09 11:45:30 AM