Tímarit Máls og menningar - 01.09.2009, Page 87

TMM 2009 · 3 87
Hjalti Hugason
Að lesa Íslands­
klukkuna í kreppunni
Inngangur
Ég uppgötvaði Íslandsklukkuna föstudaginn 16. júní 1972 um kl. 14 eftir
hádegi. Eldingunni laust niður í kaflanum þar sem Jón Marteinsson
kynnir Jóni Hreggviðssyni „Kaupinhafn, borgina sem danskir hafa
þegið að íslenskum“ (140), um nótt eftir að þeir höfðu étið og drukkið út
hring Snæfríðar Íslandssólar í „Kristínar Doktors Kjallara“ (136).1 Þeir
ráfa frá höll til hallar og gægjast loks inn um auga á múr umhverfis mik­
inn lystigarð:
Jón Hreggviðsson ætlaði ekki að geta slitið augun frá þessari sýn; postulínsskóg­
inum hvíta, hinum fáðu koparþökum hallarinnar í túnglsljósinu, vatninu og
álftunum sem héldu áfram að líða um vatnið og reigja hálsinn einsog í draumi.
Þessa höll, þuldi Jón Marteinsson með fasleysi heimamannsins, – þessa höll
á Kristján Gullinló kóngsfrændi, herra til greifaskaparins Sámseyjar, fríherra til
Marselíuborgar, riddari, generalaðmíráll, generallautinant og generalpóstmeistari
útí Norvegi, höfuðsmaður Íslands og skatttaki, einn sérdeilis frómur og góður
herra.
Þá vaknaði Jón Hreggviðsson altíeinu af leiðslu, hætti að gægjast innum vind­
augað, greip handfylli sína í hárlubbann undir hattinum og klóraði sér.
Ha, sagði hann uppúr þessum andfælum: Drap ég hann? Eða drap ég hann
ekki? … Ég vona minn skapari gefi ég hafi drepið hann … (142–143)
Hér vaknaði ég líka. Íslandsklukkan var ekki söguleg skáldsaga heldur
pólitískt „manífestó“.2 Hún fjallaði um átök hins kúgaða og kúgarans,
hins snauða og böðuls hans. Verkið lýsti sístæðum átökum réttlætis og
ranglætis út frá sjónarhóli andófs gegn spilltum yfirvöldum sem stað­
hæfir: „Vont er þeirra ránglæti, verra þeirra réttlæti …“. (323)
Víkur svo sögu til byltingarvetrarins 2008–2009. Í öndverðu „hrun­
TMM_3_2009.indd 87 8/24/09 3:49:29 PM