Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Síða 85

H o r f t ú t u m g l u g g a n n á K l o p s t o c k
TMM 2011 · 2 85
máli skipti að hafa veður af en hafa lesið. Menn eiga með öðrum orðum
að vera kjölfróðir en ekki lesnir í Klopstock. Með slíkum palladómum
er hann þó fjarri því látinn njóta sannmælis.
Með nokkrum rétti virðist reyndar vera hægt að staðhæfa að Klop­
stock gjaldi stórvirkis síns, „Messíasar“, þegar felldir eru um hann
dómar. Werther minntist á að nafn hans hefði oft verið „vanhelgað“.
Stundum er sagt að „Messíasarskeiðinu“ hafi einmitt lokið í þýskri
bókmenntasögu með útkomu þessarar skáldsögu Goethes, og var þá
þegar orðið alllangt. Hrifningaraldan sem reis með fyrstu söngvunum
entist nefnilega ekki öll þau ár sem framhaldsins var beðið eða alla götu
frá 1748 til 1773.
Fyrirmyndin í „Paradísarmissi“ leyndi sér vissulega ekki en það er
samanburðurinn við hann sem verður Messíasarkviðunni erfiðastur.
Því söguljóðið sem Milton skapaði verður ekki endurtekið og Klop­
stock virðist alls ekki hafa ætlað sér það. Messías er ekki epískt verk
með næstum holdlegum persónum og skýrum tíma í skilgreindu rúmi,
það er miklu fremur tröllaukið ljóð, eða með orðum Billeskov­Jansens:
„Ljóðrænt kvæði í tuttugu söngvum í stað tuttugu ljóðlína.“ Það verður
ekki sagan heldur rómantísk einhyggja sem svífur yfir vötnum Messí­
asarkviðunnar og í stað skýrra persóna koma táknmyndir. Og enn
verður samanburðurinn óhagstæðari í íslensku gerðunum af því að
báðar eru þær smíðaðar af sama skáldinu, og þá einmitt skáldi sem
lét epíkin betur en lýríkin og náði þess vegna bestu fluginu í „Mess­
íasi“ þegar brá fyrir persónulýsingum hetjukvæða og jafnvel ofurlítið
æsilegum atburðum.
En það var einmitt í ljóðagerð, óðarsmíð, sem Klopstock reis stundum
hæst. Hann var hagsmiður bragar, eins og Snorri hefði getað orðað það,
klassískir hættir léku honum á tungu, eins og leynir sér ekki í „Mess­
íasi“, og hann varð frægur fyrir að smíða sérstakan „skautaljóðahátt“,
yrkja smákvæði sem í hrynjandi leikur eftir þyt skautanna á ísnum. Eitt
allra frægasta smákvæði hans er „Das Rosenband“ sem tónskáld hafa
spreytt sig á og hljóðar svona í tærum einfaldleik sínum:
Im Frühlingsschatten fand ich Sie;
Da band ich Sie mit Rosenbändern:
Sie fühlt‘ es nicht, und schlummerte.
Ich sah sie an; mein Leben hing
Mit diesem Blick an Ihrem Leben:
Ich fühlt’ es wohl, und wußt’ es nicht.