Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Page 119

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2011 · 2 119
anum. Einnig mætti hugsa sér að skáld­
sagan virki líktog ljóð í óbundnu máli
að því leyti að þar á sér stað stöðug
frestun, jafnvel merkingarfrestun að
hætti kenninga afbyggingarinnar,2
allavega frestun á atburðum, en sagan
segir í stuttu máli frá því hvernig Sturla
Jón fer ekki á ljóðahátíðina sem hann
hefur þó ferðast alla leið til Litháen til
að sækja. Sömuleiðis forðast hann að
takast á við ýmislegt sem kemur upp í
þessari stuttu heimsókn til Litháen, svo
sem þegar frakka hans er stolið, hann
stelur öðrum frakka, og það kemst upp
að handritið að nýjustu ljóðabók hans er
stolið. Og loks forðast hann að koma
heim en sagan endir á því að hann fer
með konu sem hann hittir, ekki á
ljóðahátíðinni, heldur í tengslum við
hana, til Hvítarússlands, í stað þess að
nýta flugmiðann til Íslands. Að þessu
leyti má segja að sagan minni á ljóð, en
eitt einkenna ljóða er einmitt merking­
arfrestun, fjölföldun möguleika á merk­
ingu sem ævinlega hlýtur að koma í veg
fyrir einfaldar niðurstöður eins og þær
að setjast uppí flugvél og drattast heim.
Hér er ekki úr vegi að bera Sendi-
herrann aðeins saman við fyrri bækur
Braga en fyrstu skáldsögur hans tvær,
Hvíldardagar (1999) og Gæludýrin
(2001), fjalla einmitt um menn sem
forðast í lengstu lög (og það eru verulega
löng lög) að takast á við líf sitt og þá
ýmsu óvæntu atburði sem það býður
uppá (eins og að fara í frí og fá óvæntan
gest). Í þriðju skáldsögunni, Samkvæm-
isleikjum (2004), ber einnig nokkuð á
þessari tilhneigingu aðalpersónunnar en
hún er þó orðin nokkuð ólík þeim fyrri,
bæði meiri um sig og myrkari. Sendi-
herrann er síðan á einhvern hátt rökrétt
framhald fyrstu sagnanna, hafandi
breitt úr sér í anda þeirrar þriðju, auk
þess að virka, alla vega svona í baksýn,
sem einskonar uppsláttur eða tilhlaup
að þeim flæðandi doðranti sem Hand-
ritið er.3 Persónur Handritsins eru
kannski ekki alveg jafn átakafælnar og
Sturla Jón og aðrar fyrri persónur Braga,
þótt vissulega forðist þær markvisst að
takast á við aðsteðjandi verkefni, eins og
það að gera upp föðurarfinn og skrifa
kvikmyndahandritið. Hinsvegar hefur
frestunin – eða hikið – heltekið textann,
sjálfa frásögnina, sem skríður stöðugt
undan öllum tilraunum til að ná taki á
atburðum bókarinnar. Þetta birtist vel í
þeim ógnarlöngu setningum sem fara í
að segja frá einföldustu atriðum – setn­
ingum sem smitast síðan yfir á umfjöll­
un um bókina.
Fráfarandi ljóðskáld
Sturla Jón hefur þó tekið mikilvæga
ákvörðun í Sendiherranum. Hann ætlar
að hætta að skrifa ljóð og snúa sér alfar­
ið að prósaskrifum. Óbundnu máli.
Upphafsatriði bókarinnar vísar til þess­
arar ákvörðunar en þar er ljóðskáldið
fráfarandi að kaupa sér nýjan frakka
fyrir marga marga fimmþúsundkalla. Sú
athöfn að kaupa sér nýjan frakka verður
ákaflega táknræn fyrir þá umbreytingu
sem Sturla Jón ætlar að gera á lífi sínu
og skáldskap en í skáldskap má finna
dæmi um það hvernig frakkinn er tákn
eiganda síns, eða þeirrar persónu sem
klæðist hon um. Þekktust er líklega saga
Gogols, „Frakkinn“, en á einum stað
nefnir Sturla einmitt Pétursborgarsögur
Gogols.4 Samt lætur Sturla Jón svo lítið
að fara á ljóðahátíð sem honum er boðið
á í litlu heilsulindarþorpi nærri Vilníus,
höfuðborg Litháens. Hann hefur enda
nýlega sent frá sér ljóðabókina fullyrð-
ingar, sem hlotið hefur jákvæðar viðtök­
ur. Ekki er hann þó sérlega spenntur
fyrir þessari uppá komu, eins og kemur
fram í grein sem hann skrifar um hátíð­
ina áður en hann fer á hana, en sú grein
á að marka upphafið að tilfærslu hans í