Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Síða 141

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2011 · 2 141
selir, hvalir, og hvítabjörn. Að ógleymd­
um þarfasta þjóninum, hundinum.
Prentun myndanna fór fram í Kína og
hefur tekist býsna vel.
Raunar er bókin tvískipt og get ég
ekki gert upp við mig hvort það er kostur
eða galli. Þriðjungur hennar mundi
sennilega flokkast undir mannfræði en
þar fjallar skoski norðurslóðafræðingur­
inn Mark Nuttall um lifnaðarhætti og
menningu grænlenskra ínúíta og frænda
þeirra í Nunavut; þessum kafla fylgja lit­
ljósmyndir eftir Raxa og lýsandi mynda­
textar. Síðan tekur við hið eiginlega „ljós­
myndakonsept“ hans, svarthvítar mynd­
ir, fleygaðar af stuttum frásögnum hans
af því sem á daga hans drífur meðal
frum byggja. Hér reiðir Raxi sig á áhrifa­
mátt myndanna sjálfra, því engar upplýs­
ingar er að finna um það sem er að gerast
í þeim. Þær hefðu örugglega ekki
skemmt upplifunina af ljósmyndunum.
Og ef tekið er tillit til erfiðra aðstæðna
sem Raxi hefur oftlega þurft að glíma við
á ferðum sínum um norðurhjarann hefði
verið gaman að fá upplýsingar um þær
myndavélar og filmur sem gögnuðust
honum best á þeirri vegferð.
Ferðalög ljósmyndarinnar
Þeir sem starfað hafa með Páli Stefáns­
syni þekkja elju hans og ósérhlífni við
myndatökur en einnig rótleysi hans,
þörf hans fyrir að vera á stöðugum
ferðalögum með myndavélina á lofti.
Ljósmyndun hans er angi af söfnunar­
ástríðu, löngun til að sanka að sér lands­
lagi og mannlífi á fjarlægum slóðum. Í
eðli sínu eru ljósmyndir Páls því eins
konar sjálfsævisaga, litríkar frásagnir af
því sem hann sér í gegnum (Carl Zeiss)
linsur sínar; fremur en meðvituð við­
leitni til að komast til botns í því sem
blasir við honum hverju sinni. Upplag
þeirra Raxa er því ólíkt; Páll ferðast um
Afríku þvera og endilanga á þremur
árum í leit að myndum en Raxi eyðir
rúmlega tuttugu árum ævi sinnar í að
mynda nágrannaþjóð okkar hér á norð­
urhjara. Hér er ekki um tvær misgóðar
aðferðir að ræða, heldur mismunandi
skilning þeirra félaga á markmiði ljós­
myndunar. Svo vitnað sé í fleyg orð
Johns Szarkowski, fyrrum forstöðu­
manns ljósmyndadeildar Nútímalista­
safnsins (MOMA) í New York: „Á ljós­
myndin að vera sem spegill, endurkast
listamannsins sem tók hana, eða sem
gluggi sem horfa má í gegnum til aukins
skilnings á veröldinni?“
Ljósmyndaverkefnið Áfram Afríka,
sem gat af sér bók með sama nafni, er
eins og sniðið fyrir Pál, hraðferðir um
Afríku í því augnamiði að skrásetja
knattspyrnuáhugann í álfunni í tilefni
af Heimsbikarnum í Suður­Afríku 2010.
Páll fer um fjórtán Afríkulönd: Benín,
Búrkína Faso, Egyptaland, Eþíópíu,
Fílabeinsströndina, Gana, Grænhöfða­
eyjar, Kamerún, Malí, Marokkó, Sene­
gal, Suður­Afríku, Tansaníu og Tógó og
dregur hvergi af sér. Alls staðar þar sem
sparktuðra af einhverju tagi gengur
manna á milli, úti á götum, á frumstæð­
um leikvöngum, í skógarrjóðrum, á
skólalóðum, í flæðarmálinu, innan um
nautgripi og annan kvikfénað, að
ógleymdum glæsilegum leikvöngunum í
Suður­Afríku, þar er Páll mættur til frá­
sagnar með Hasselblad­vélar sínar um
hálsinn. Miðað við þær aðstæður sem
opinberast okkur í mörgum þessara
ljósmynda má ímynda sér hve mikið
ljósmyndarinn hefur þurft að leggja á
sig við öflun þeirra. Og eins víst að án
persónutöfra sinna hefði Páli ekki tekist
að komast eins nálægt hinu unga knatt­
spyrnufólki og raun ber vitni; margar
eftirminnilegustu ljósmyndir bókarinn­
ar eru einmitt andlitsmyndir af því.
Að þessari bók stendur einvalalið, því
sjálfur Didier Drogba ritar formála, níg­