Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Blaðsíða 26

A n a S t a n i c e v i c
26 TMM 2015 · 1
þessa mynd: „Er hún ekki viðbjóðsleg? – Hvað eigið þér við? – Finnið þér
lyktina? – Lyktina? – Já, takið þér ekki eftir því að ég er farinn að rotna?“17
Spænska veikin hafði áhrif á Munch, persónurnar í skáldsögu Sjóns og alla
sem urðu fyrir henni. Máni Steinn hefur séð hana í návígi og sjálfur upplifað
hana: „Reykjavík hefur í fyrsta sinn tekið á sig mynd sem speglar innra líf
hans“ (bls. 85). Á myndinni eru „tómar augnatóftirnar opinn munnurinn;
þetta er ekki óp eins og […] í mynd Munchs sjálfs, Ópi frá 1893, heldur segir
hér frá því að vöðvaaflið er hætt að starfa […]“18. Þessi lýsing Arne Eggum
á málverkinu endurómar í lýsingu Sjóns á drengnum þegar hann tekur
pestina: „Drengurinn þarfnast ekki lengur blóðs og beina, hvorki vöðva né
innyfla. Hann sundrar líkama sínum, breytir föstu efni í fljótandi, byrjar
innan frá og skolar því út, lætur það fossa um öll op sem hann finnur.“ (bls.
65). Báðir listamenn fara svipaða leið að því að miðla áhorfandanum og
lesandanum þessum skæða sjúkdómi og því hugarástandi sem honum fylgir.
Skortur á líkamlegum mætti hefur mikil áhrif á hugsanir og líðan manns.
Expressjónismi finnur leið inn í það sjónræna og það ritaða og kemur til-
finningunum á framfæri.
1.4 Blóðsugurnar
Fyrir utan sjúkdóms- og dauðaminnið kemur annað algengt expressjónískt
minni sterkt fram í Mánasteini, þ.e. vampíruminnið. Einasta dægrastytt-
ing Mána Steins virðist vera að fara í bíó og horfa á þöglar kvikmyndir og
uppáhaldsmyndin hans er franska myndin Les Vampires eða Blóðsugurnar.
Þó að hér sé ekki um að ræða alvöru vampírur líkjast aðalpersónan í
Sjálfsmynd í spænsku veikinni (1919)
Dauðinn í sjúkrastofunni (1895)