Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Blaðsíða 107

„ D u l a r f u l l u r g e s t u r“
TMM 2015 · 1 107
brotthvarfið. Bóndinn á Höfða, Jóhann Guðmundsson, var kærður fyrir að
hafa leynt Markúsi en sýknaður fyrir Landsyfirrétti, taldist ekki hafa leynt
gesti sínum af ásetningi. (Landsyfirréttardómur nr. 11/1882, uppkveðinn 2.
apríl 1883.)
Þegar hér var komið leitaði Markús til bróður síns Kristjáns í Þorvaldsdal
og lagðist svo út í skjóli hans. Hélt hann heim á bæ í skjóli nætur til að nær-
ast og sækja sér önnur föng til bjargræðis. Urðu margir til að aðstoða hann
í sömu byggð. Segir svo ekki af honum fyrr en hann kom fram í Austurdal í
Skagafirði, á bænum Bústöðum hjá Hirti bónda, undir vetur og veður hart.
Kallaði hann sig þá Jón. Varð svo vetrarmaður Hjartar og kom vel fyrir í
hvívetna á þeim tíma sem hann var í Austurdal eftir því sem sögur segja. Í
sveitinni lék grunur á hver maðurinn væri en enginn varð til að fara lengra
með það. Sérstaklega gerðist sóknarpresturinn því fylgjandi að ekki yrði sagt
til Markúsar.
Það var að morgni á einmánuði 1882 sem Markús hvarf að fullu frá
Bústöðum, þá kominn um fimmtugt. Liðu svo mörg ár að ekkert spurðist til
hans. Héldu menn að hann hefði komist á útlent skip. Álitið er að Þorvaldur
Thoroddsen landfræðingur hafi í ferð um Strandasýslu 1886 frétt af Markúsi
á Hornströndum. Á þessum árum var sami maður sagður dveljast í Ölfusi og
á Suðurnesjum. Um aldamótin barst svo fregn í Eyjafjörð vestan af Snæfells-
nesi, um að Markús væri þar búsettur undir fölsku nafni, kvongaður og ætti
þar börn.6
Markús Ívarsson lést 1925 samkvæmt prestþjónustubók Miklaholts hrepps.
Hann hafði þá verið heimilisfastur á Litla-Hrauni frá því fyrir aldamótin, og
þegar frá leið verður ekki annað álitið en að hann hafi verið húsbóndi á því
heimili. Þegar hann kom fyrst á bæinn, 1894, hafði ekkjan, Ástríður, 38 ára,
verið í sambúð við Þórð Þórðarson frá 1890. Markús var þá um sextugt.
Hann er í manntalinu fyrir árið 1901 sagður „leigjandi“ og „landvinna“
ekkjunnar á Litla-Hrauni – úr Hrafnagilssókn. Honum eru eignuð 5 börn í
mann talinu – og spurningarmerki látið fylgja. Ástríður er skráð ásamt syni
sínum, Sigurði, sem þá var um tvítugt. Í ministerialbók Miklaholtspresta-
kalls segir um Markús andlátsár hans 1925 – „Sigurður Jónsson dó 14. jan.
Ekkjumaður, Litla Hauni, Aldur 92, úr inflúensu.“ Prestur hefur skrifað inn
með blýanti: „Hét áður Markús Ívarsson, ættaður að norðan.“ Ekki hafði
hann tilkynnt búsetuskipti sín, eins og mönnum bar að gera, en honum
hefur þó verið sæmilega vært meðal sveitunganna árin öll sem hann dvaldi
í Kolbeinsstaðahreppi. Á sama veg bendir, að samkvæmt manntalinu 1920
er dóttir Markúsar, Kristín Hólmfríður Markúsdóttir, skráð til heimilis á
Litla-Hrauni „um tíma“, þá 17 ára gömul. Í framhaldi segir um sömu stúlku:
„Heimili hennar annars Miðgarður. Hér í sókn.“
Sá sem blýantskrotið átti í prestþjónustubókinni var hinn nafnkunni
prófastur, Árni Þórarinsson, sem kunnastur er fyrir ævisögu sína sem Þór-
bergur Þórðarson skráði. Séra Árni tók við prestakallinu Kolbeinsstaðasókn