Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Blaðsíða 135

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2015 · 1 135
um allt land. Hér verður ekki farið yfir
þessa skýrslu í smáatriðum en hana hef
ég haft undir höndum lengi og mun á
þessu ári afhenda hana handritadeild
Landsbókasafns eða Þjóðskjalasafni.
Skýrslan er alls 49 síður.2
En það þurfti að gæta að fleiri þátt-
um. Flokkurinn var til dæmis ekki nógu
sterkur meðal kennara. Þá er að ganga í
það:
Reykjavík 22. júlí 1954
Kæri vinur!
Við erum nú að reyna að gera nákvæma
spjaldskrá yfir alla kennara á landinu.
Ég sendi þér því nöfn yfir þá kennara,
sem mér er sagt að starfandi séu í
kjördæmi þínu og treysti þér til að merkja
þá og senda mér síðan listann til baka,
sem fyrst og ekki síðar en 15. ágúst.
Ég verð að biðja þig að fara með þetta
sem algert trúnaðarmál, því enginn má fá
að vita um, að við erum að vinna að þessu.
Með beztu kveðju.
Gunnar Helgason.
Bréfið er skrifað á haus Sjálfstæðis-
flokksins.
Á vefnum bjarnibenediktsson.is –
sem er afar fróðlegur vefur undir Borg-
arskjalasafni – er að finna margháttaðar
upplýsingar um persónur fólks og póli-
tískar skoðanir einstaklinga. Þannig er
þar svo dæmi sé tekið listi yfir alla íbúa
á Skólavörðustíg árið 1932 og alls staðar
kemur fram hvaða stjórnmálaskoðanir
þeir hafa. Þá er á vef þessum skjal sem
er sagt vera dagbók Inga R. Helgasonar í
nokkra daga sumarið 19513 og fleira og
fleira. Engar skýringar eru á vefnum um
það af hverju þetta skjal Inga er þarna
enda er uppruni þess vafasamur. Álf-
heiður Ingadóttir, dóttir Inga, afhjúpaði
ósannindin um þetta skjal í blaðagrein
24. janúar síðastliðinn, en skjalið sýnir
hvernig andstæðingar sósíalista unnu á
þessum árum. Það skal tekið fram að
Borgarskjalasafnið brást myndarlega við
ábendingum Álfheiðar og er það
sannar lega þakkar vert.4
En flest það sem hér hefur verið
nefnt er þó löglegt og samkvæmt þeim
reglum sem tíðkuðust í samfélaginu.
Það sýnir að völdum Sjálfstæðisflokks-
ins fylgdi víðtæk skráning á skoðunum
fólks og enginn fékk að vera óhultur.
Það var ekki til svo lítil íbúðarhola í
landinu að auga stóra bróður, Flokksins
mikla, fylgdist ekki með högum fólks
því eftirlitinu með pólitískum skoðun-
um fylgdi eftirlit með öllu öðru. Til að
mynda er fróðlegt plagg í þessum skjöl-
um Bjarna Benediktssonar þar sem
skráð eru „til gamans“ viðhorf sextíu
íslenskra rithöfunda til stjórnmála-
flokka árið 1953.5
Gallinn var sá að Flokkurinn var svo
risastór og völd hans svo ofboðsleg að
hættan á misnotkun var meiri þarna en
nokkurs staðar annars staðar. Skrár
annarra flokka voru eins og tíst í spör-
fugli borið saman við lúðrasveit þegar
Flokkurinn var annars vegar. Hann gat
vegna stærðar sinnar notfært sér þessar
upplýsingar við að ráða fólk í vinnu, við
að dæma fólk, við að neita öðrum um
vinnu. Frá slíku er til dæmis sagt í ævi-
sögu Gunnars Thoroddsen eftir Guðna
Th. Jóhannesson.
Að þessu leytinu bjuggum við á
Íslandi í einsflokksríki og valdaþörf/-
sýki Flokksins átti sér engin takmörk;
lögin voru honum nefnilega ekki endi-
lega fjötur um fót. Það hefur nú komið í
ljós að hann lét takmörk laganna ekki
stöðva sig. Hann óð áfram eins og skrið-
dreki yfir allt og inn í hvert einasta hús.
Það liggur líka í eðli máls að sá sem
hefur völd vill a) tryggja þau völd og b)
auka þau völd.
Styrmir Gunnarsson segir í bók sinni
(bls. 13) „að í þeirri baráttu hafi stund-
um verið réttlætanlegt að fara út fyrir